Abstract:
ازدیر هنگام این پرسش مطرح بوده است که لطف براساس کدام صفت خداوند قابل تفسیر و تبیین است؟در این مقاله کوشیدهایم با بهرهگیری از آرا و نظریات اندیشمندان مسلمان،این مسئله را مورد کاوش قرار دهیم. برای دستیابی به پاسخ اصلی،ابتدا به مبادی تصوری توجه شده و پس از آن در مقام ثبوت و اثبات به مبانی کلامی پرداختهایم.در ضمن مباحث نیز آشکار خواهد شد که ملاکهای لطف در صفات خداوند تعالی نهفته است. سرانجام نیز به این نتیجه خواهیم رسید که لطف محصل با هر سه صفت عدل،حکمت و رحمت الهی قابل تبیین است و لطف مقرب فردی و نوعی، تنها براساس صفت حکمت و رحمت باری تعالی تبیینپذیر است.در پایان پژوهش نیز برای تکمیل بحث مهمترین دلیل مخالفان قاعده لطف را همراه ملاحظاتی مورد توجه قرار میدهیم.
Machine summary:
"(آل عمران،461) شایان ذکر است که طبق تبیین ما از مبانی عقلی مسئله،تفاوت آشکاری بین مبنا بودن صفت عدل از سویی و صفات حکمت و رحمت از سوی دیگر وجود دارد؛زیرا صفت عدل مبتنی بر مسئله معاد نیز هست؛یعنی باتوجه به مسئله کیفر و پاداش و حساب و باز خواست است که عقل حکم میکند بیان تکالیف و برانگیختن پیامبران لازم است و اگر کسی در مورد مسئله مزبور از نظر عقلی شبهه کند و بگوید پاداشها و کیفرهای اخروی چیزی است که بدون وحی قابل اثبات نیست،در این صورت چنین مبنای کلامی،ارزش و استحکام عقلی چندانی ندارد،زیرا خود بر یک مسئله یا اصل شرعی استوار گردیده است.
بیشک اصل عدل نمیتواند مبنای کلامی و ملاک عقلی لطف مقرب بهشمار آید؛چرا که در مورد هیچ کی از نمونههای لطفی که پیشتر گفته شد،چنین نیست که تحقق نیافتن آنها از جانب خداوند،ستم بر بندگان باشد،زیرا فرض بر این است که او پیامبران را فرستاده تا تکالیف سعادتبخش را به آنان ابلاغ کند و از سویی ابزار و مقدمات لازم(عقل و شعور) برای عملی ساختن آنها را نیز در اختیار بندگان قرار داده است(لطف محصل).
6. لطف مقرب چیزهایی است که به واسطهء آن مکلف به اختیار واجب یا ترک قبیح نزدیکتر میشود که خود بر دو نوع است: الف)لطف فردی:اموری است که در مورد افراد مختلف و باتوجه به حالات ویژه روحی و جسمی و شرایط خاص مکانی و زمانی آنان متفاوت است؛یعنی خداوند به هر شخصی به مقتضای شرایط خاص خودش اموری عنایت کند که او را به اطاعت نزدیک و از معصیت دور میسازد و مصادیق آن کلی و ثابت نیست."