Abstract:
نقوش گیاهی بهطور خاص نقوش اسلیمی و ختایی که جزء معروفترین نقوش تزئین اسلامی و ایرانی میباشد صرفا محدود به نگارگری نبوده و ما در کلیه هنرهای اسلامی،این نقوش درهم پیچیده زیبا را میبینیم و همچنین نقوش اسلیمی و ختایی به کاررفته در تذهیب،نقوش ابداعی نبوده و حاصل تحول اشکال دیگری بودهاند.تزئینات گیاهی به عنوان تذهیب در بعد از اسلام معمول بوده است. نقوش گیاهی تزئینی،در قبل از اسلام بیشتر برروی بناها و ساختمانها کندهکاری یا نقش شده است،و نقوشی که ما امروزه به نام ختایی و سلیمی میشناسیم شکل تکاملیافته همان نقوش تزئینی گیاهی قبل از اسلام میباشد که در کتاب ارژنگ مانی دیده میشود.نخستین تصاویری که بشر از درخت بعنوان اولین گیاه خلق کرده است،بیانگر حس انتزاعگرایی آدمهای بدوی یا اولیه است و دوام حضور آنها در جهان کنونی گواه برقدرت و صلابت و پایداریشان میباشد.ریشههای قوی این درختان که در اعماق زمین فرورفته، باقی و پایدارند و بیانگر رمزی است که همواره سرزنده و جاندار است.
Machine summary:
"گل نیلوفر آبی(لوتوس)در اساطیر ایران،گل آناهیتا نامیده شده است که ناهید در سرزمین ایران معرف آزادی (به تصویر صفحه مراجعه شود) نیز بوده است ازطرفی دیگر براساس رابطه ناهید با آب و نیلوفر آن را نشانه رمز آفرینش میدانند.
ق. نیز این نقش دیده میشود این ظروف که به صورت بدل چینی در کارگاههای عیلامی ساخته شده است که شباهت زیادی به کوزههای بدل چینی و عاج که همزمان در سوریه بدست آمده دارد شکل آنها به صورت جعبهء استوانهای با نقش زرت است،غنچه دوتایی نیلوفر آبی، طرح طنابی و دیگر طرحهای دوران عیلام جید میباشد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) تزئینات گیاهی در این دوره به دو صورت دیده میشود یکی بصورت مکمل اصلی برروی سایر تزئینات معماری که نقش گیاهان بهگونهای بسیار متنوع و متفاوت برروی جنگافزارها،پوشاک و یا در دست اشخاص به وضوح قابل رویت است.
نقش نیلوفر آبی را در دورهء ساسانیان از روی ظروف فلزی و قابهای گچبری که زمانی زینتبخش نمای ساختمانها بود میتوان دریافت که دامنهء تزئینات از زمان هخامنشیان به بعد توسعه یافته،آراستهتر و پرزرقوبرقتر شده است و همچنین تزئین گل بیشتر شده و شکل مارپیچی و پیچیده بودن گل مشهود است و نقشهای ترکیبی از چند نوع گیاه بهوفور دیده میشود و ترکیبهایی از نقش گل نیلوفر آبی به همراه هلالهایی که در آنها گل ستارهای و نیمبرگ نخل نقش بسته است وجود دارد.
در بین النهرین(درخت زندگی)ترکیبی از رستنیهای گوناگون است که به علت طول عمر و زیبایی و سودمند (به تصویر صفحه مراجعه شود) بودنشان مقدس شمرده میشدند مثل:درخت سدر که چوبش گرانبهاست و نخل که خرما میدهد."