بررسی سیر تحول عناصر کالبدی در مسجد - مدرسه شهید مطهری Journal Article

معماری در هر برهه از زمان تابع شرایط حاکم برجامعه بوده است،به‌ همین ترتیب دوره‌ی قاجار نیز از این قاعده مستثنی نیست.با شروع روابط فرهنگی با غرب در اواسط دوره‌ی قاجار،هنر و معماری ایران نیز بالطبع وارد مرحله‌ی جدیدی می‌شود که در این مرحله،سنت با نوگرایی آمیخته شده و عناصر کالبدی ابنیه دچار تحول می‌گردد.از جمله این بناها مسجد مدرسه‌ی‌ شهید مطهری است. در این مقاله به بررسی روند تاریخی در مدرسه شهید مطهری و ابداعات‌ و نوآوری‌های به وجود آمده در عناصر تشکیل‌دهنده با توجه به نحوه‌ی تکامل‌ این اجزا در بناهای متقدم پرداخته شده است.روش تحقیق استفاده شده از نوع‌ تاریخی و توصیفی بوده و از روش جمع‌آوری اطلاعات به صورت میدانی و کتابخانه‌ای استفاده شده است.نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان‌دهنده‌ی‌ روند تکامل اجزای تشکیل‌دهنده بنا شامل مهتابی،طاقنما،ورودی،حجره‌ها، گنبدخانه،برج ساعت،مناره و تزیینات می‌باشد.ریشه فرم‌ها و عناصر کالبدی‌ مسجد-مدرسه شهید مطهری را می‌توان در معماری دوران صفویه و تیموری‌ و در قسمت‌هایی الگو گرفته از معماری غربی و آثار شاخص دوران‌های معماری‌ مذکور یافت.

دکتر محمد رضا بمانیان* محمد شریف شهیدی** مجید اسمعیلی مرندی*** بررسی سیر تحول‌ عناصر کالبدی در مسجد-مدرسه شهید مطهری چکیده: معماری در هر برهه از زمان تابع شرایط حاکم برجامعه بوده است،به‌ همین ترتیب دوره‌ی قاجار نیز از این قاعده مستثنی نیست. از جمله بناهایی که در این دوره در عناصر کالبدی خود دچار تحول می‌شود مسجد-مدرسه سپهسالار است. (فصلنامه مسجد،شماره 20،صفحه‌ی 49) معرفی عناصر کالبدی بنا ورودی‌های مدرسه سپهسالار (*)استادیار گروه معماری دانشگاه تربیت مدرس (**)کارشناسی ارشد معماری دانشگاه تربیت مدرس (***)کارشناس ارشد معماری دانشگاه تربیت مدرس این مدرسه دارای سه ورودی در جبهه‌های غربی و شرقی و جنوبی است‌ که ورودی غربی از خیابان شهید مصطفی خمینی بوده و دید مستقیم به داخل‌ صحن ندارد و توسط یک هشتی ورودی و دو دالان به صحن می‌رسد. ماخذ:پیرنیا،محمد کریم، آشنایی با معماری اسلامی‌ ایران،صص 86 و 88 (به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر 6-نمای مدرسه سپهسالار. ماخذ:گزارش مهندسان مشاور باورند از مدرسه سپهسالار (به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر 9-مقایسه‌ی گنبد خانه در مساجد مختلف. (به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر 10-مقایسه‌ی گنبد خانه مدرسه‌ی سپهسالار و مسجد ایاصوفیه. ماخذ:نگارندگان (به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر 11-مقایسه‌ی گنبد در مدرسه‌ی سپهسالار و مسجد ایاصوفیه. برای مثال در مسجد امام اصفهان که مربوط به دوره‌ی صفویه است ارتباط بین فضای گنبد خانه با ایوان و هم‌چنین شبستان‌های مجاور آن بهتر می‌شود. (گزارش مهندسان مشاور باوند) نتیجه‌گیری مسجد مدرسه‌ی شهید مطهری از جمله بناهای دوره‌ی قاجار محسوب‌ می‌شود که نسبت به بناهای دوران گذشته در عناصر کالبدی خویش دچار تغییر و دگرگونی شده است. ماخذ:نگارندگان (به تصویر صفحه مراجعه شود) سیر تحول عناصر در مسجد شهید مطهری -پاکدامن،بهروز.