Abstract:
هویت ملی، مجموعهای از گرایشها و نگرشهای مثبت نسبت به عوامل و عناصر و الگوهای هویتبخش و یکپارچه کننده در سطح یک کشور، بهعنوان یک واحد سیاسی، است. هویت ملی دارای عناصر سازنده گوناگونی چون ارزشهای ملی، دینی، فرهنگی، جامعهای، انسانی، و در ابعاد فرهنگی، اجتماعی، تاریخی، جغرافیایی، سیاسی، زبانی و غیره است.
هویت ملی ایرانی نیز به انحای مختلف، دارای ابعاد و عناصر فوق هستند؛ اما مهمترین مسایل آن، وجود دو عنصر اسلامیت و ایرانیت و تاثیرپذیری آن از فرهنگ غربی است. لذا، در تاریخ معاصر ایران، چالش و بحران در عناصر هویت ملی ایرانی در این دو مولفه اساسی و رابطه آن با فرهنگ غربی بود.
استاد مطهری، بهعنوان یک روشنفکر دینی و آسیبشناس مذهبی، که دردهای جامعه را از زاویه دینی مورد شناسایی و ارزیابی قرار میداد، به طرح دیدگاههایی درباره هویت ایرانی پرداخته و از میان عناصر متفاوتی که به هویت ایرانی شکل داده است، به مذهب اولویت و اصالت بخشیده و عواملی چون جغرافیا، نژاد، زبان، سنن، فرهنگ و سایر عناصر هویتی را در درجه دوم اهمیت قرار داده است.
از نظر ایشان مهمترین عامل هویتیابی ایرانیان، گرایش آنان به دین اسلام میباشد، چرا که اسلام بواسطه خصوصیات معنوی خود، توانست به ایرانیان هویت جدیدی اعطا کند و به ایرانی بودن نیز معنای جدیدی بدهد.
Machine summary:
"مطهری به دیدگاه برخی مستشرقین،چون سرجان ملکم انگلیسی،که دو قرن اولاسلامی ایران را،به اعتبار اینکه در این دو قرن ایران جزو قلمرو خلافت بوده و ازخود حکومت مستقلی نداشته،دورهی سکوت و سکون و احیانا بردگی ایرانیاننامیدهاند،توجه دارد و در نقد آن میگوید:اگر تودهی ایرانی و تحولات فرهنگی وعلمی ثمربخش آنها را در نظر نگیریم،و تنها به طبقهی حاکم و افرادی چون ابو مسلمخراسانی و حجاج بن یوسف توجه کنیم،چنین قضاوتی درست است؛اما اگر تودهیملت ایران را؛یعنی،موزهگرزادهها و کوزهگرزادهها را و همانهایی که سیبویهها وابو عبیدها و ابو حنیفهها و آل نوبختها و بنی شاکهها و صدها خاندان دیگر در نظربگیریم که استعدادشان توانست در میدان یک مسابقه آزاد شرکت کند و گوی افتخار رابرباید و برای اولین بار در تاریخ ایران به صورت پیشوای ادبی علمی،مذهبی ملل دیگردر آیند چنین قضاوتی باطل است(مطهری،1372 ج:671 و 672).
پس از آن نوبت بههویت جمعی که اشکال مختلفی دارد میرسد و سرانجام به بحث اصلی مقاله کههویت ملی است،میرسیم: -1-هویت فردی هویت فردی در نظر مطهری،در چارچوب دین و اندیشهی دینی معنی دارد؛یعنی،مطهری،هویتیابی واقعی برای انسان را،تنها در تکامل و تعالی انسان به سوی اهدافمتعالی میداند وی با طرح موضوع انسان کامل،در بیشتر مباحث خود در تلاش استتا ویژگی یک انسان مطلوب و کامل را از دیدگاه دین اسلام بیان نماید،به همین منظورویژگیهای انسان کامل را از نظر مکاتب دیگر نیز مورد نظر دارد."