Abstract:
یکی از شرایط صحت عقد مزارعه معلوم بودن مدت آن است. اگر مدت تعیین ¬شده برای رسیدن محصول کافی باشد، ولی زراعت به علل طبیعی مانند تغییر هوا یا تأخیر زارع در کاشتن بذر در آن مدت، نرسیده باشد نسبت به وضعیت زرع سه نظر در فقه مطرح شده است که عبارتند از: 1. ازاله زراعت بدون دادن ارش، 2. ازاله زراعت با دادن ارش، 3. ازاله زراعت بدون دادن ارش در صورت تقصیر زارع و ابقای زراعت با گرفتن اجرت المثل در صورت عدم تقصیر زارع. در حقوق ایران، ماده 540 قانون مدنی، گر چه به طور مطلق، مقرر شده است که مزارع می¬تواند زراعت را ازاله یا آن را با اخذ اجرت¬المثل ابقا کند، اما با توجه به اصل 40 قانون اساسی، مواد 17 و 504 قانون مدنی و ماده 48 قانون اجرای احکام مدنی در تفسیر منطقی از ماده 540 باید حکم مندرج در آن را به موردی محدود دانست که نرسیدن زراعت ناشی از تقصیر زارع باشد. در غیر این صورت، مالک حق ازاله زراعت را ندارد و باید با ابقای زرع از زارع اجرت¬المثل مطالبه کند.
Machine summary:
"اگر مدت معین تعیین شده برای رسیدن محصول کافی باشد،ولی به علل طبیعی مانند تغییر هوا یا به علت تقصیر زارع،مانند تأخیر در کاشتن بذر،زراعت در آن مدت نرسیده باشد،این سؤال مطرح میشود که تکلیف زراعت چیست و مزارع یا زارع چه حقی خواهند داشت؟آیا مالک زمین میتواند زراعت را زاله کند؟در صورت ازاله زراعت،آیا باید به زارع ارش بدهد؟در صورتی که حق ازاله زراعت را نداشته باشد آیا میتواند اجرت المثل زمین را از زارع مطالبه کند؟ مقالخ حاضر با روش مطالعه کتابخانهای،اطلاعات را جمعآوری کرده و با تجزیه و تحلیل آنها به نتیجه دست یافته است.
برای الزام مزارع به دادن ارش به قاعده لاضرر نیز نمیتوان تمسک کرد،زیرا زارع با تقصیر خود،به ضرر خود اقدام کرده است،اما در صورتی که نرسیدن زرع به علل طبیعی بوده و ناشی از تقصی زارع نباشد مزارع نمیتواند زراعت را ازاله کند،بلکه بایدزرع را ابقا و اجرت المثل زمین را از زارع مطالبه کند.
با توجه به اینکه اگر زارع در کاشت زرع تأخیر نماید خسارت به فعل او مستند خواهد بود،مزارع میتواند زرع را بدون دادن ارش قلع کند،اما در صورتی که نرسیدن زرع ناشی از عواملی چون کمبود آب یا تغییر هوا باشد با قیاس اولویت از عقد اجاره مالک باید زرع را ابقا و اجرت المثل دریافت کند.
با توجه به مطالب مذکور،اصلاح ماده 540 قانون مدنی به صورت زیر پیشنهاد میشود:هرگاه مدت مزارعه منقضی شود و زرع نرسیده باشد،در صورتی که نرسیدن زرع ناشی از تقصیر زارع باشد مزارع میتواند زرع را ازاله کند یا با رضایت زارع زراعت را ابقا و اجرت المثل را مطالبه کند."