Abstract:
در دورة عثمانی، نظام آموزشی مبتنی بر مدرسه، با اهتمام سلاطین این سلسله به پیشرفت و شکوفایی فراوانی دست یافت. در این دوره، تاسیس مدرسه جزء مکمل سیاست فتح، به هنگام تسخیر شهرهای جدید بود. مدارس عثمانی با تاسیس مدارس ثمانیه و مدارس سلیمانیه به وسیلة محمد فاتح (855/ 1451 ـ 886/ 1481) و سلیمان قانونی (926/ 1520 ـ 974/ 1566) به اوج پیشرفت و شکوفایی خود رسیدند. اما از آغاز قرن هفدهم میلادی به علّت ضعف دولت مرکزی و اوضاع آشفته اقتصادی و اجتماعی روی به تنزّل نهادند.نوشتار حاضر با نگرشی محققانه، به بررسی سابقة تاریخی، ساختار برنامهها ومواد درسی وشیوههای تعلیم و تدریس در مدارس عثمانی و نیز سیاستها و اهداف آموزشی و دلایل شکوفایی و انحطاط آنها پرداخته است. نویسنده به هنگام بحث از زمینههای تاسیس این مدارس به نکات ارزشمندی در سهم نهادهای آموزشی ایران و دانشمندان ایرانی در شکلگیری و شکوفایی این مدارس، در مقایسه با دیگر ملل مسلمان اشاره کرده است.
Machine summary:
28 جدول 2- تعداد مدارس عثمانی براساس دورههای سلاطین اورخان غازی (1326 – 1359) 10 مراد اول (1359 – 1389) 7 بایزد اول (1389 – 1402) 23 چلبی محمد (1402 – 1421) 7 مراد دوم (1421 – 1451) 38 محمد دوم (1451 – 1481) 30 بایزد دوم (1481 – 1512) 33 سلیم اول (1512 – 1520) 8 سلیمان اول (1520 – 1566) 106 سلیم دوم (1566 – 1574) 17 مراد سوم (1574 – 1594) 42 محمد سوم (1594 – 1603) 5 مدارس بدون تاریخ مشخص 24 مجموع 350 جدول 3 – نوع مدارس براساس قرن چهاردهم پانزدهم شانزدهم مدارس بدون تاریخ مشخص مجموع مدرسه 37 90 168 24 319 دارالحدیث 2 2 13 17 دارالقراء 3 11 14 دارالصفا 1 2 2 5 مجموع 40 97 194 24 355 با توجه به این که امکان تعیین تاریخ بنای همه مدارس وجود ندارد، لازم است دوره بین قرنهای چهاردهم و بیستم میلادی به طور کلی مورد توجه قرار گیرد.
موضوعات مورد مطالعه دانش آموزان در مدارس از قرنی به قرن دیگر تا تأسیس «مدرسه دارالخلافه العالیه» در دوره دوم مشروطه، متفاوت بود این تغییرات و تفاوتها را با بررسی تحصیلات و نیز کلاسهای درس طاش کپریزاده احمد بن عصام الدین که در قرن شانزدهم زندگی میکرد و همچنین با بررسی تحصیلات کاتب چلبی در قرن هفدهم میتوان پیگیری کرد.