Abstract:
کلاه ترک یا تاج صوفیانه،در نزد متصوفه جایگاه و کارکرد خاصی دارد.در شکل و مفهوم«تاج»یا«کلاه ترک» از قرنهای اولیهء اسلامی تا زمان تأسیس سلسلهء صفوی تغییر و تحولی اساسی صورت گرفته است.هدف این مقاله،با ابتناء بر روش تاریخی،شناخت این تغییر و تحولات و توجه به علل و عوامل تاریخی آن است.تدقیق در منابع اصلی،اعم از متون تاریخی و ادبی و عرفانی،نشان میدهد که کلاه ترک متصوفه،طی چند قرن،دچار تحولات شکلی و مفهومی شده و از معنی صرف سرپوش به نشانهای از ترک ذمائم،و سپس به شعار دینی و شعار مذهبی،و بعد به عنصری برای هویتبخشی سیاسی و اجتماعی و نیز بهانهای برای تحقیر توسط مخالفان تبدیل شده است.
Machine summary:
"پیشینهء مفهومی کلاه ترک در نزد اصناف صوفیه و علل و عوامل تغییر آن توجه نشده است.
قاضی خان بدر محمد دهار،دستور الاخوان،ج 1،تصحیح سعید نجفی اسد اللهی(تهران:انتشارات بنیاد فرهنگ ایران،
کلاه یا تاج،از جمله لباس صوفیه است که بسته به نظر پیر یا مراد یا شیخ هر طریقت
فردوسی ترک را در معنای صرف کلاه یا خود به کار برده است:یکی ترک رومی به سر بر نهاد یکی باره زیر اندرش همچو باد
شیرازی،«رسالهء اسوه الکسوه،»شانزده رساله از شاه داعی شیرازی،به کوشش محمد دبیر سیاقی(تهران:مؤسسه مطبوعاتی
نک:کلیات اشعار شاه نعمت الله ولی،چ 2،به سعی جواد نوربخش(تهران:انتشارات خانقاه نعمت اللهی،2531)،ص
زین الدین محمود واصفی بیتی را نقل کرده است که به«دو ترک»-ترک دنیا و ترک
زین الدین محمود واصفی،بدایع الوقایع،ج 1،تصحیح الکساندر بلدروف(تهران:انتشارات بنیاد فرهنگ ایران،9431)،
حسین واعظ کاشفی،فتوتنامهء سلطانی،به اهتمام محمد جعفر محجوب(تهران:انتشارات بنیاد فرهنگ ایران،
به نظر میرسد کاشفی در سرودن این شعر متأثر از شاه داعی شیرازی بوده است.
»نک:قطب الدین منصور عبادی،مناقب الصوفیه،به کوشش محمد تقی دانشپژوه و ایرج افشار(تهران:منوچهری،
ابو المفاخر یحیی باخرزی،اوراد الاحباب و فصوص الاداب،ج 2،به کوشش ایرج افشار(تهران:انتشارات دانشگاه
»کلیات شاه داعی شیرازی،بخش دوم،به کوشش محمد دبیر سیاقی(تهران:کانون
دیوان فارسی فضل الله نعیمی تبریزی و عماد الدین نسیمی شیروانی،به اهتمام رستم علی اف(تهران:انتشارات دنیا،
سید نور الدین شاه نعمت الله ولی در انتخاب تاج دوازده ترک،به نشانهء ترک
با توجه به این پیشینه،اقدام سلطان حیدر یا شاه اسماعیل را در انتخاب کلاه دوازده
دیوان فارسی فضل الله نعیمی تبریزی و عماد الدین نسیمی شیروانی،به اهتمام رستم علی اف(تهران:"