Abstract:
در این مقاله، نهضت تنباکو از زاویه فرهنگی نگریسته شده و نقش ولایت فقیه در آن بررسی شده است. هدف از این تحقیق اولا، بررسی مقدار تأثیر عوامل فرهنگی در بروز هیجان و شورش یکپارچه مردمی و ثانیا، نقش ولایت فقیه (حکم حکومتی مرجعیت شیعه) در صیانت از نابودی فرهنگ ایرانی ـ اسلامی می‌باشد. در این تحقیق از اسناد، مدارک و شواهد تاریخی و به روش کتابخانه‌ای، اطلاعات موردنظر جمع‌آوری گردیده و سپس با استفاده از قوانین و اصول حاکم بر جوامع به استنتاج و قضاوت پرداخته شده است. مهم‌ترین یافته این پژوهش این است که هجمه گسترده‌ای توسط انگلیس در قالب کمپانی رژی بر علیه فرهنگ این کشور آغاز شد؛ در مقابله این هجمه فرهنگی، تمامی نخبگان دینی قیام کردند. اما نتیجه مطلوب حاصل نشد، تا اینکه با استمداد از ولی‌فقیه و مرجع تقلید شیعیان جهان و اطاعت یکپارچه از او توانستند بر این هجمه فرهنگی غلبه کنند.
Machine summary:
"این قراردادهای استعماری فرصت خوبی برای بسط فرهنگ غربی در عامه مردم ایران فراهم می‌کرد که یک نمونه از آن در این تحقیق مورد بررسی قرار می‌گیرد: قرارداد به ظاهر تجاری رژی، فرصت خوبی فراهم کرد که در پوشش آن، استعمار و ایادی آن در داخل بتوانند به مقاصد فرهنگی خود برسند؛ زیرا دولت انگلیس می‌توانست به بهانه اجرای قرارداد انحصار خرید و فروش یک کالای اساسی (توتون و تنباکو) با استفاده از قدرت نظامی دستگاه قاجاری ایران، و همچنین قدرت اقتصادی دولت انگلیس ارزش‌ها، نمادها و هنجارهای متناسب با فرهنگ غرب را ایجاد کرده و گروه‌های مرجع مناسب با ارزش‌های غربی را در میان عامه مردم ایران به وجود بیاورد.
4. مقاومت مردم و علما در برابر کمپانی رژی با توجه به مطالب ذکر شده روشن می‌شود که اعتراض برخی از روشن‌فکران مبنی بر اینکه چرا علما تنها در مورد قرارداد رژی این همه فریاد کردند، در حالی که قراردادهای مضر دیگری (مثل قرارداد بانک شاهی یا قرارداد ترکمنچای) هم بودند که یکسره به نفع بیگانگان و به ضرر ایران بود، وارد نیست؛ چراکه در قراردادهای فوق‌الذکر با آنکه زمینه تسلط کفار بر اقتصاد مسلمانان محسوب می‌شد، اما شدت فاجعه به این حد نبود، و علما در حد لازم به آن قراردادها هم اعتراض می‌کردند که جا دارد این موضوع جداگانه مورد توجه و مطالعه قرار گیرد."
(
, 
, 
)
