Abstract:
حقوق و وظایف متقابل زوجین از اموری است که دین مبین اسلام برای تحکیم خانواده و رشد و بالندگی آن وضع نموده است. رعایت این حقوق و انجام مسئولیتهای مربوط به آن، سبب نزدیکی و صمیمیت بیشتر زوجین میشود و از بروز هرج و مرج در خانواده جلوگیری مینماید.بررسی این موضوع از دو نظر ضرورت دارد؛ نخست آنکه امروزه بر اثر ضعف مبانی دینی برخی افراد و نیز نفوذ جریانهای فکری- فرهنگی و معرفتی غرب به ویژه تفکرات فمینیستی، آموزههای اسلامی خانواده کمارزش، زوجین به تکالیف خود در قبال یکدیگر بیتوجه شدهاند و وظایف خود نسبت به همسر را به خوبی انجام نمیدهند.واضح و روشن است که بیتوجهی به این وظایف (با توجه به نقش محوری و تاثیرگذار آنها در خانواده) علاوه بر آسیبپذیر نمودن رابطه همسران، میتواند روابط سایر اعضای خانواده را آشفته نماید و حتی خانواده را در معرض خطر فروپاشی قرار دهد.دوم، هجوم سیلآسای بسیاری از شبهات مثل تفاوت حقوق و تکالیف زوجین در خانواده، با جدا نمودن بخشی از دستورات دین از متن دین و بدون نگاه جامع به نظاممندی قوانین اسلام، زمینه سوء استفاده از آموزههای دینی را فراهم کرده و این شبهه را ایجاد نموده است که اسلام با نگاهی مردمحورانه به وظایف و حقوق زن و مرد، به زن ظلم کرده است که این امر باعث منحرف شدن بسیاری از افکار از تعالیم آسمانی دین اسلام است. نوشتار حاضر، با بهرهگیری از آیات و روایات، نظرات فقها و حقوقدانان و نیز با استفاده از نظریههای روانشناسی درباره فلسفه تفاوتهای حقوقی زوجین، علاوه بر تبیین صحیح وظایف مشترک و اختصاصی زن و مرد، علت این تفاوتها را با نگاهی دروندینی (آیات و روایات و فقه اسلامی) و بروندینی (روانشناسی) بررسی کرده است.
Machine summary:
عدالت در نظام تکوین و تشریع با اندکی دقت در وظایف و مسئولیتهای زوجین در خانواده ممکن است این سؤال مطرح شود که چرا وظایف زن و مرد متفاوت است؟ چرا مدیریت خانواده بر عهده مرد است و چرا زن برای خروج از منزل و برخی امور دیگر باید از شوهر اجازه بگیرد؟ توجه به ظاهر این وظایف و منفک نمودن آنها از دستورات نظاممند دین در باب خانواده و به ویژه در بحث روابط زن و شوهر، برخی افراد را در اتقان و استحکام این احکام و به تبع آن اصل دین اسلام، دچار شک و تردید مینماید و آنها را سبب ظلم به زن میدانند.
238 پس از بیان این مقدمه باید بدانیم که وظایف متقابل زوجین در دو حوزه وظایف مشترک و وظایف اختصاصی قابل بررسی است که نخست وظایف مشترک آنها بیان میشود: وظایف مشترک زن و شوهر وظایف مشترک زوجین که در قانون مدنی ذکر شده است عبارتند از: حسن معاشرت، معاضدت در تشیید مبانی خانواده و تربیت فرزند و وفاداری.
اگرچه انجام امور منزل به عنوان واجب شرعی و قانونی بر عهده زن نیست و حتی در فقه آمده است: «مرد حق ندارد زن خود را به خدمت خانه مجبور کند» 261 ، ولی این امر از وظایف اخلاقی زن محسوب میشود؛ چراکه این کار نقش اساسی در شادابی، دوام و استحکام خانواده دارد و مرد را نسبت به خانواده دلگرمتر و امیدوارتر خواهد کرد و نشان دهنده عشق و علاقه زن نسبت به شوهر و فرزندان خواهد بود و همچنین زمینهساز اظهار عبودیت و بندگی بیشتراعضای خانواده و تربیت نسلی صالح میباشد.