Abstract:
در سالهای اخیر استفاده از رسوبات برای تعیین میزان آلودگی مورد استفاده واقع شده است. در تحقیق حاضر رسوبات سطحی رودخانه سیاهرود بررسی شده اند. با استفاده از روش تفکیک شیمیایی نسبت به شناخت غلظت عناصر در پیوندهای سست، سولفیدی و آلی اقدام شد. مجموع غلظت عناصر در این سه پیوند در واقع مبین میزان آلودگی در رسوبات رودخانه سیاهرود است. در ادامه تحقیق با استفاده از روش تفکیک شیمیایی دو مرحله ای، بخش طبیعی عناصر نیز استخراج شد. نتایج، تفکیک شیمیایی میانگین درصد عناصر در فاز انسان ساخت را (مجموع فازهای سست، سولفیدی و آلی) در 10 ایستگاه نمونه برداری به شرح زیر نشان می دهد:
Pb(85%)>Zn(84%)>Cd(62%)>As(47%)>Mn(35%)>Ni(34%)>Cu(21%)
در ادامه تحقیق، ارتباط عناصر در پیوندهای مختلف با استفاده از روش آنالیز خوشه ای بررسی شد. دندروگرام آنالیز خوشه ای عناصر نشان می دهد که پیوندهای سست انسان ساخت نقش مهمی در دسترسی بیولوژیکی عناصری چون کادمیوم، آرسنیک و روی دارند. در نهایت با استفاده از شاخص های شدت آلودگی نسبت به تعیین وضعیت آلودگی در رودخانه سیاهرود اقدام شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که شدت آلودگی روی و سرب در رسوبات بستر رودخانه سیاهرود به ترتیب 572/3 و 148/3 است و در رده آلودگی های زیاد قرار می گیرد و بقیه عناصر دارای شدت آلودگی های جزئی، و یا فاقد آلودگی اند.
Machine summary:
")%03(iN>)%33(nM>)%26(cC>)%66(bP>)%37(nZ )%9(uC>)%31(sA> جدول شماره(2):راهنمای برآورد شدت آلودگی رسوبات و مواد معلق از شاخصهای oegI و 11opI (به تصویر صفحه مراجعه شود)جدول شماره(3):میانگین نتایج تفکیک شیمیایی در دهایستگاه نمونهبرداری (به تصویر صفحه مراجعه شود)*جمع درصد فازهای سست،سولفیدی و آلی فاز سولفیدی حضور سولفورهای آهن و منگنز حتی بهمقادیر بسیار کم،میتواند زنگ خطری برای تبدیل محیط اکسایش بهمحیط احیاتلقی شود.
البته ارتباط نزدیک شاخۀ آلی با غلظت طبیعی عنصر نیز حاکی ازآن است که منطقه بهخودیخود حاوی مواد آلی نظیر هوموس و(به تصویر صفحه مراجعه شود)نمودار شماره(7):دندروگرام آنالیز خوشهای عنصرروی در رسوبات رودخانه سیاهرود آنالیز خوشهای عنصر آرسنیک مبین آن است که غلظت آرسنیک درپیوندهای سست و دسترسی بیولوژیکی بهیکدیگر بسیار نزدیک هستند.
4(iN (به تصویر صفحه مراجعه شود)نمودار شماره(9):شدت آلودگی )oegI( میانگین غلظت عناصرسنگین در دهایستگاه نمونهبرداری رودخانه سیاهرود براین اساس شدت آلودگی عناصر سنگین رسوبات رودخانۀسیاهرود در محدودۀ 0<تا 1 در ردۀ فاقد آلودگی و با درجۀ آلودگی 1،در محدودۀ 1 تا 2،در ردۀ آلودگی جزئی و با درجۀ آلودگی 2 و درمحدودۀ 3 تا 4 در ردۀ آلودگی زیاد و با درجۀ آلودگی 4 قرار میگیرند.
3(bP (به تصویر صفحه مراجعه شود)نمودار شماره(10):شدت آلودگی )llpoI( میانگین غلظت عناصرسنگین در دهایستگاه نمونهبرداری رودخانه سیاهرود نتایج بهدستآمده مشخص میکند که شدت آلودگی نیکل وروی در رسوبات بستر رودخانۀ سیاهرود،بهترتیب 4/02 و 3/2 است ودر ردۀ آلودگیهای شدید و زیاد قرار میگیرد و بقیۀ عناصر دارایشدت آلودگیهای جزئی و یا فاقد آلودگی هستند."