Abstract:
امر به معروف و نهی از منکر، که در نصوص دینی بسیار مورد تاکید قرار گرفته، از احکام ضروری و عملی اسلام است. اما پیرامون آن در میان فرق اسلامی اختلافاتی وجود دارد. در تحقیق حاضر تلاش بر آن است که مبانی کلامی امربه معروف و نه یاز منکر، از دیدگاه سه فرقة کلامی امامیه، معتزله و اشاعره مورد
بررسی قرار گیرد. از این رو به بررسی زوایای مختلف و مرتبط با بحث و بررسی آرای اندیشمندان این سه فرقه پیرامون مباحثی همچون تعریف معروف و منکر، جایگاه امربه معروف و نه یاز منکر در قرآن و سنت، وجوب عقلی یا نقلی آن، وجوب عینی یا کفایی آن، شرایط وجوب و مراتب عملی آن پرداخته شده است.
Machine summary:
"از اینرو به بررسی زوایای مختلف و مرتبط بابحث و بررسی آرای اندیشمندان این سه فرقه پیرامون مباحثیهمچون تعریف معروف و منکر،جایگاه امر به معروف و نهی از منکردر قرآن و سنت،وجوب عقلی یا نقلی آن،وجوب عینی یا کفاییآن،شرایط وجوب و مراتب عملی آن پرداخته شده است.
اما این اصل در بین فقهای تشیع و اهل سنت جزء فروغ دین محسوبشده است و بیشتر فقها به امر به معروف و نهی از منکر و مسائل مربوطبه آن پرداختهاند.
مؤلف شحر الاصول الخمسة در بیاندیدگاه ابو هاشم جبائی مبنی برشرعی بودن طریقۀ،وجوب در همۀموارد جز یک مورد مینویسد:«وجوب امر به معروف و نهی از منکر جزبا شرع شناخته نمیشود و تنها در یک موضع به لحاظ عقلی واجباست و آن در جایی است که کسی مشاهده کند فردی به دیگری ستممیکند و به این سبب غم و اندوه او را فراگیرد.
در بین علمای شیعه افرادی مانند سید مرتضی،علامه حلی،شیخ مفید معتقد به کفایی بودن امر به معروف و نهی از منکرند و برخی دیگر چون شیخ طوسی معتقد به عینیت آن هستند(مرکزتحقیقات سپاه:22).
پس هنگامی که به واسطۀ برخی اینمطلوب انجام شد این تکلیف از دیگران ساقط میشود،از اینرو برآنیمکه امر به معروف و نهی از منکر از واجبات کفایی است.
در بین متکلمانمذاهب مختلف اسلام،در باب مراتب امر به معروف و نهی از منکر نیزمثل دیگر موضوعات اختلافاتی وجود دارد که به بررسی این نظراتخواهیم پرداخت.
نتیجهگیری براساس آنچه در تبیین مواضع و نظرات این سه فرقه گفته شدمیتوان چنین گفت وجوب امر به معروف و نهی از منکر مورد توافقهمۀ گروهها و مذاهب مختلف اسلامی است."