نقدی بر کتاب موج و مرجان Introduction and review

این ویژگی هر چند که در فصل اول تازگی ندارد و کتاب‌هایی چون نقد ادبی سیروس شمیسا و علی تسلیمی نیز به معرفی این مکاتب نقد پرداخته‌اند،اما در فصل دوم بسیار جالب توجه است؛زیرا کتاب‌هایی که قبلا در زمینۀ نقد ادبی در ایران منتشر شده بودند،هیچ یک تا به این حد دسته‌بندی‌ای از رویکردهای نقد در ایران ارائه نکرده بودند؛حتی علی تسلیمی که در کتاب خود کوشیده تا نظریه‌های ادبی را در ادبیات فارسی به کار گیرد و میان آنها و ادبیات فارسی ارتباط برقرار سازد،به بررسی و دسته‌بندی کار منتقدان پیش از خود،یعنی کسانی چون مینوی،زرین‌کوب، یوسفی و... (به تصویر صفحه مراجعه شود) این نظر که جوامع استبدادی و فرهنگ استبدادزده،نقد و نقادی را برنمی‌تابند،بنا به گفتۀ خود مؤلف سال‌ها پیش توسط کسانی چون احمد سیف در کتاب پیش‌درآمدی بر استبدادسالاری در ایران(1379:86)و حسین پاینده در کتاب نقد ادبی و دموکراسی(1385:229)،مطرح گردیده بود؛اما چنان‌که بشردوست نیز اشاره کرده است،کسانی چون سایر محمدی، احمد رضا احمدی،نصر اللّه پورجوادی و رضا قیصریه آن را نپذیرفته،ارتباطی میان عدم شکل‌گیری تفکر انتقادی و نقد ادبی و حکومت و فرهنگ استبدادی در ایران نمی‌دیدند(بشردوست،1390: 205). شاید در پاسخ به این ایراد گفته شود که در اینجا اصلا نقد مارکسیستی مورد توجه نویسنده نبوده است؛اما این پاسخ نیز ایراد دیگری را به همراه خود خواهد داشت و آن اینکه اگر شیوۀ نقد مارکسیستی مد نظر نبوده است،پس دیگر بیان دیدگاه‌های مارکس و مارکسیست‌ها دربارۀ هنر و ادبیات و تأثیر آن بر نقد ادبی چه ضرورتی داشت؟ چنین اشکالی یعنی صرفا بیان پایه‌های فلسفی یک رویکرد و عدم بیان شیوۀ برخورد آن با متون ادبی در بیش‌تر رویکردهای مورد بررسی دیده می‌شود.