Abstract:
فردوسی نخستین شاعری است که با اثرپذیری از آغاز قرآن و اوستا، مثنوی خود را با نام خدا آغاز کرده و همین شیوه را در بیشتر نامههایی که شاهان و پهلوانان فرهمند شاهنامه نگاشتهاند، دنبال کردهاست. نمونههای برجایمانده از شاعران پیش از وی و سرودههای معاصرانش، این مهم را ثابت میکند و از این رهگذر، تأثیر ساخت و محتوای بیت آغازین شاهنامه را بر سرودههای متأخران میتوان دید. در این پژوهش، بیت سرآغاز شاهنامه، نخست در سطح زبانی (قالب شعری، وزن، قافیه، کارکرد واجها و هجاها، دوگانگی واژهها و مفاهیم، و...)، دوم در گسترۀ فکری شاعر (مثلث «نام و جان و خرد» و برخی از خاستگاههای اندیشۀ او) و سوم در سطح ادبی (ارزشهای بلاغی، شیوۀ عظمتنمایی، براعت استهلال، و ...) بررسی میشود. در پایان، خوانندگان میتوانند با مشاهدۀ بیت آغازین هفده مثنوی برجستۀ فارسی، سرآمدی بیت آغازین شاهنامه را ارزیابی کنند.
Machine summary:
بيت آغازين شاهنامه ، سرسلسلة مثنوي هاي فارسي دکتر محمد ريحاني ٭ استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسلامي شيروان غلامرضا معروف کارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي چکيده فردوسي نخستين شاعري است که با اثرپذيري از آغاز قرآن و اوستا، مثنوي خود را بـا نـام خـدا آغاز کرده و همين شيوه را در بيشتر نامه هايي که شاهان و پهلوانان فرهمند شاهنامه نگاشته انـد، دنبال کرده است .
٣-١-٥- تنازع چند مرجع بر سر يک ضمير در مصرع دوم ، مي توان براي واژٔە «اين » سه مرجع در نظر گرفت که سه مفهوم متفـاوت ولي هم عرض را تداعي مي کنند: الف ) فرض اول بر اين است که در نخستين لاية معنا، مرجع ضمير «اين »، مصرع اول باشد و بيت چنين معنا شود: در ذهن انسان ، براي شناخت خدا، فراتر از اين مصـرع (بـه نام خداوند جان و خرد) انديشه اي برنمي گذرد.
اين مفهـوم در بيـت هفتم نيز صورتي ديگر به خود گرفته است : سخن هرچه زين گــوهران بگذرد نيـــابد بــدو راه جـــان و خــرد در همين بخش ، بيت پانزدهم ، به عنوان مقطع کلام مي گويد: ازاين پرده بـرتر سخن گاه نيست به هستي مـر انديشه را راه نيست ج) به اعتبار اينکه مرجع هر ضمير به نخستين اسم پيش از خود بازمي گردد، اگر خرد مرجع ضمير اين فرض شود، مي توانيم چنين برداشـت کنـيم : انديشـة بشـري کـه بـراي شناخت خداوند ابزاري نيرومندتر از خرد ندارد، گامي فراتر از اين نمي تواند پيش بگذارد.