حاکم اسلامی و اقامه شعائر دینی Journal Article

شعائر که جمع شعیره یا شعار است، به‌معنای علامت و نشانة ظاهری است. خاستگاه تشریع تعظیم شعائر، بلکه لزوم آن، نص صریح آیة 32 سورة‌ حج است؛ چنانکه راز پاسداشت آن، زنده‌نگه‌داشتن یاد خدا و دین الهی در سطح جامعه و جان‌های انسان‌ها است.بر حکومت اسلامی، واجب است که نسبت به اقامة شعائر دینی اهتمام داشته باشد؛ اعم از اینکه حکم اولی تعظیم، واجب یا مستحب باشد. آیات و روایات متعددی بر لزوم تعظیم اقامة شعائر دلالت دارد. لذا بر این اساس، ضرورت تعظیم شعائر بر حاکم اسلامی، مساله‌ای اتفاقی میان فقهای عامه و خاصه است.با توجه به تاکید قرآن کریم، بر فریضة عظیم امر به‌معروف و نهی از منکر، آن را بر عهده گروه خاصی می‌داند که قهرا از قدرت و پشتوانه کافی برخوردار باشند و حکومت اسلامی، مصداق قطعی این گروه به شمار می‌آید.سخنان امیر المومنین7 در طلیعة تصدی ولایت بر مردم نیز دلیل روشنی بر لزوم تعظیم شعائر الهی در فضای جامعه اسلامی توسط حاکم اسلامی است.اهمیت این امر به حدّی است که عموم فقها، اصل عمل حج و زیارت قبر پیامبر اسلام9 را به رغم حکم اولی آن، واجب کفایی

ممکن است توهم شود که مفاد دو آیه بالا عبارت است از این كه اصل امر به‌معروف و نهی از منکر یک واجب عمومی و فراگیر است و همانند سایر واجبات اجتماعی، امری است که سود و زیان آن متوجه خود افراد آن اجتماع است و لذا باید مراقبت نمود تا این ثمرة اجتماعی ضایع نگردد و آیه دوم نیز در مقام بیان وظیفه حاکم در جلوگیری از ضایع‌شدن این فریضه عظیم است و نه اقامه آن. می‌توان حاصل دو آیه شریفه بالا را به کمک آیه بعد چنین بیان کرد: اصل اقامه امر به‌معروف و نهی از منکر، فریضه‌ای عمومی است كه هم شامل دولت و هم شامل افراد جامعه می‌شود؛ اگرچه مسؤول مستقیم مراقبت از آن و تدبیر برای اقامه و برخورد با ممتنعین از اجرای آن، بر عهده حاکم اسلامی است. بررسی و تأمل در روایات فوق و روایات مشابه، انسان را به این باور می‌رساند که حاکم، مسؤول مستقیم و حتمی برپایی شعائر الهی در محیط جامعه اسلامی است؛ چنانکه در برخی موارد، همانند اذان، در صورت ترک کامل آن، علاوه بر اجبار آنان، می‌تواند رزق و روزی مؤذن را از بیت‌المال تأمین نماید تا این عمل بزرگ و شعار اصیل دینی حفظ گردد. آیاتی از قرآن کریم که فریضه امر به‌معروف و نهی از منکر را متوجه گروه خاصی از جامعه که از پشتوانه اقتدار عمومی برخوردارند، می‌داند، این تکلیف را متوجه دولت می‌نماید؛ زیرا در زمان بسط حکومت اسلامی، نهاد و گروه مقتدر جامعه، حکومت و دولت اسلامی است؛ چنانکه روایات متعددی وجود دارد که بر لزوم اقامه شعائر بر حاکم اسلامی دلالت دارد؛ از جمله، کلام نورانی سالار شهیدان در تبیین فلسفه قیام عاشورا است.