Abstract:
درباره استناد کتاب معروف «مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه» به امام صادق (ع)، بحث هایی بین عالمان و صاحب نظران در گرفته که آیا این کتاب همانند دیگر کتب روایی است که بتوان نقل های آن را به امام (ع) استناد داد یا نه؟ در این نوشته با بررسی های انجام شده ثابت گردیده که این کتاب، هم از نظر سند با اشکالات جدی مواجه است که استناد آن را به امام (ع) مشکل کرده و هم با تحلیل متن آن این نتیجه به دست آمده که هرچند برخی از روایات منقول از ائمه معصومین (ع) در این کتاب آمده، ولی هرگز نمی توان این را کتابی املاء شده و یا نوشته شده توسط امام صادق (ع) دانست، بنابراین اگر شواهد خارج ازاین کتاب وجود نداشته باشد که بدان وسیله حدیث بودن گفته ای از آن را ثابت بکند نمی توان آن سخن را به امام صادق (ع) استناد داد.
Machine summary:
البته قطعادر لابلای این سخنان،متن روایاتی که در جاهای دیگری میتوان آنها را یافت،ذکر شدهاست مثلا در باب 15 دو حدیث معروف که در دیگر منابع وجود دارد از رسول خدا(ص)و علی(ع)نقل شده که اولی حدیث معروف:«طلب العلم فریضه علی کل مسلم»است(کلینی،30/1)و دیگری حدیث:«اطلبوا العلم و لو بالصین»(حر عاملی،27/27)و یادر باب 58 حدیثی را به نقل از رسول خدا(ص)ذکر کرده که فرمودهاند:«السّواک مطهرللفم و مرضاه للرب»(همانجا،15/2)و در باب 63 از رسول خدا(ص)حدیث معروف:«قال تعالی:الصّوم لی و أنا اجزی به»(صدوق،75/2)نقل کرده و در باب 64 حدیثمعروف دیگری از رسول خدا(ص)که میفرماید:«حبّ الدّنیا رأس کل خطیئه»(کلینی،130/2)روایت کرده و در باب 81 حدیث دیگری از رسول خدا(ص)به این عبارتکه:«فکر ساعۀ خیر من عبادۀ سنه»(تفسیر عیاشی،208/2،که در عیاشی تفکرساعۀ آمده بجای فکر ساعۀ)ذکر کرده است،با اینکه این گونه از احادیث که در منابعدیگر نیز آمده در اینجا هم دیده میشوند،اما بیشتر عبارات این کتاب از نظر عبارت و شیوه نگارش،همخوانی با سخنان معصومین(ع)ندارد که اینک مواردی در تأیید این سخنذکر میشود: 1-بسیاری از عبارتهای این کتاب اساسا جز در این مجموعه در هیچ جای دیگراز کتابهای معتبر و مورد قبول شیعه ذکر نشده،واضح است که اگر حدیثی منقول ازامام معصوم(ع)باشد به صورت بدیهی متن آن حدیث یا با اندک اختلافی در دیگرمنابع حدیثی آمده است در حالی که در بسیاری از عبارات این کتاب تنها و تنها درهمین جا آمده و در برخی فقط به نقل از این اثر آن سخنان را ذکر کردهاند به چند نمونهتوجه کنید: الف)در باب اول مینویسد:قال الصادق(ع):«أصول المعاملات تقع علی أربعۀ أوجه»که در هیچیک از منابع یافت نمیشود.