Abstract:
امتیاز تاسیس بانک شاهنشاهی در سال 1306 ق. / 1889 م. با تلاش های امین السلطان و میرزا ملکم خان به بارون ژولیوس رویتر واگذار شد. بانک شاهنشاهی به عنوان اولین بانک از خلاء موجود در زمینه بانکداری ایران بهره برد و از سرمایه های راکد ایران در جهت منافع خود سود جست. بانک افزون بر کارهای معمول در اغلب مواقع به عنوان ابزاری برای پیشبرد اهداف سیاسی و اقتصادی دولت انگلیس نیز عمل می کرد. تشکیل بانک شاهنشاهی در ایران را باید در اثر دو عامل داخلی و خارجی دانست. توسعه سیاست های استعماری بریتانیا از یک سو و تمایل دولتمردان ایران در اخذ تمدن اروپائی به منظور اصلاحات در کشور از سوی دیگر در تشکیل بانک شاهنشاهی در ایران موثر بودند. در واقع این دو عامل به عنوان مکمل یکدیگر در تشکیل این بانک در ایران نقش داشتند. در همین راستا ، مقاله حاضر درصدد است که به بررسی هر یک از این عوامل بپردازد و علل شکل گیری آن را به بحث و گفتگو بگذارد. روش انجام تحقیق در این پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی است که با تکیه بر یافته های کتابخانه ای و اسنادی به دست آمده است.
The Imperial Bank of Iran [Persia] was established with a concession from the government of Iran to Baron Julius de Reuter with the help of Mirza Malkom Khan and Amin’ol Soltan in 1989.The Imperial Bank benefited from the vacuum in the field of Iranian banking and used Iranian stagnant investments for its own benefits .In addition to the usual activities، the bank was acting as a tool to advance political and economic interests of British government. The establishment of the Imperial Bank of Iran must be attributed to both external and internal factors. The development of imperialistic policies of Britain on the one hand and the tendency of Iranian governors in obtaining European civilization to make countrywide reforms on the other hand were effective in the establishment of the Imperial Bank of Iran. In fact، these two complementary theories were effective in the establishment of the Bank. The research methodology adopted is descriptive-analytic. In this regard، the article is intended to examine each factor in terms of existing theories on the basis of library findings and discuss the reasons of its formation.
Machine summary:
(ناطق ، ١٣٧٣: ١٨) ولف وزير مختار انگليس در تهران ، امين السـلطان را وادار کـرد کـه بـراي خـتم دعواي هفده سالۀ رويتر، امتياز بانک را از دولت ايران براي وي اخذ نمايد.
دلايل رويتر براي اخذ امتياز بانک در ايران در جريان تشکيل بانک شاهنشاهي توسط رويتر و حمايت هاي انگلستان بـا ايـن سؤال مواجه مي شويم که : چرا رويتر و دولت انگلستان از بين موارد گوناگون امتيـاز لغـو شده ١٢٨٩ ق.
نفوذ در رجال بلند پايۀ کشور:بانک شاهنشاهي قادر بود با حمايت هـاي مـالي از افراد مختلف به اهداف سياسي و اقتصادي خود و دولت انگليس جامۀ عمل بپوشـاند.
اغ هالمهاين ، دسنزدر:گن٣د١ه٢ر٠٠به ٠٠مب٦ل٣غ ) پا صد هزار احتمالا يکي از دلايل موافقت انگلستان با تشکيل بانک شاهنشاهي اين بـود کـه دولت انگليس از آن به عنوان يک کنسولخانه در سراسر کشـور اسـتفاده نمايـد، (کتـاب آبي ، ١٣٦٥: ٦/١٤٢٨) هر چند گاهي ميان وزارت خارجۀ انگلستان و بانـک شاهنشـاهي اختلافاتي حاصل مي شد.
بانک شاهنشاهي با سرمايه گذاري نه چنـدان زيـاد درصـدد بـود تـا شـريان هـاي اقتصادي کشور را در اختيار گرفته و در جهت پيشبرد سياست هاي اسـتعماري انگلـيس در ايران گام بردارد.
دولت انگليس از بانک به عنوان ابزاري در جهت پيشبرد اهداف سياسي و اقتصادي خود در ايران و منطقه بهره مي برد.
مهـم اينکه ،بانک شاهنشاهي به عنوان يک مهره سياسي و اقتصادي انگلـيس در ايـران عمـل مي کرد و دستآويزي براي پيشبرد منافع دولت انگليس بود.
(
, 
, 
)
