اساطیر ایران در آیینه ی خوانش و دریافت حسین مجیب المصری Journal Article

Writer: جعفرپور، میلاد ؛

الدراسات الأدبیة (فی اللغة العربیة و الفارسیة و تفاعلهما) شتاء 2010 ربیع و صیف 2011، السنة الرابعة و العشرین - العدد 4 و 1 و 2 (‎57 page(s) - From 104 to 160 )

Keywords: اسطوره حسین مجیب المصری ادبی تطبیقی ایرانیان فارسی اساطیر ایران عربی ترکی درخت

Abstract:

اسطوره‌شناسی تطبیقی، اززمینه های نسبتا جدیدپژوهشی است که از نیمه‌ی دوم قرن نوزدهم، کاربردی گسترده یافته است. پیوستگی این رویکرد،از یک‌سو با ادبیات تطبیقی و از سوی دیگر، باحوزه‌ی نقد اسطوره‌ای درخورتوجه می نماید. با وجود این‌که ضرورت شناخت اساطیر ملل و اقوام جهان، به‌صورتی گسترده و تطبیقی، نخست از سوی پژوهندگان اروپایی احساس شد و پژوهش‌های گسترده‌ای از سوی آنان، که اغلب محدود به اساطیر اقوام ‌اروپایی (یونان و روم) بود، انجام شد، اما گستره‌ی کاربرد این رویکرد، در شناختگی اساطیرملل اسلامی، جز از کاوش‌های جزیی یا موردی برخی مضامین اسطوره‌ای، فراتر نرفت. حسین مجیب المصری، در سال 2000م با شناخت این فقر پژوهشی، در طی تحقیقی با عنوان دراسة مقارنة للأسطورة بین الأدب العربی و الفارسی و الترکی، نخستین گام را در تطبیق اسطوره‌های ایرانی، عربی و ترکی برداشت و شگفتا که هنوز پس از گذشت یک دهه، حتی اشاره‌ای نیزبدان ها نشده است. مجیب المصری در این پژوهش تطبیقی،هر یک از اساطیر ایرانی،عربی وترکی رادر سه بخش جداگانه مورد بررسی قرارمی‌دهد. هرچند این اثر، هماهنگ با رویکرد نقد اسطوره‌ای قرن بیستم نیست، اما در ‌نقد و سنجش اسطوره‌های ایرانی، دستاوردهای نوینی را در عرصه‌ی اسطوره‌شناسی تطبیقی، ارایه می‌نماید و در این سیر، اسطوره‌های ناشناخته‌ای از اساطیر عربی و ترکی را، با نمونه‌های مشابه ایرانی تطبیق می‌دهد که تا کنون در هیچ پژوهشی، مورد بررسی قرار نگرفته است. مقاله‌ی حاضر کوشیده است، نخست ارتباط اسطوره و کارکرد اسطوره شناسی در ادبیات تطبیقی را نمایان سازد و سپس به‌معرفی دستاوردهای حسین مجیب المصری بپردازد و آن‌گاه در حوزه‌ای محدودتر، به‌نقد آرای حسین مجیب المصری در خوانش و دریافتی که از اساطیر ایران داشته است، روی آورد و در پایان، وجوه اشتراک اساطیر فارسی با اسطوره‌های تطبیقی عربی و ترکی را، در دو بخش اسطوره‌های دینی و تاریخی بنمایاند. هدف این جستار، نمایاندن توانایی‌های بالقوه‌ی اساطیر ملل اسلامی و تأکیدی بر پژوهش در بستر اسطوره‌شناسی تطبیقی است و هم‌چنین ضرورتی که می‌بایست، در جهت تغییر توجه یک‌سویه‌ی اسطوره شناسان ایرانی و غیر ایرانی، صورت گیرد.

Machine summary:

"پرسش‌هایی که در این پژوهش، کوشیده شده است به‌ آنان پاسخ داده شود، عبارتند از: 1) آیا رویکرد اسطوره‌شناسی تطبیقی در شناختگی اساطیر ملل اسلامی مورد توجه بوده است؟ 2) این رویکرد تا چه میزان توانایی تطبیق و نمایش اساطیر فارسی، عربی و ترکی را دارد؟ 3) گستره‌ی کاربرد این رویکرد، چه بسترهایی را در پژوهش حسین مجیب المصری مورد بررسی قرار داده است؟ 4) آیا مجیب المصری توانسته است در این قلمرو موفق عمل کند؟ 3- پیشینه و روش تحقیق از آن‌جایی که بستر این مقاله، پژوهش‌های تطبیقی پیرامون شناخت اسطوره را، موضوع مورد بحث خود قرار داده است، نگارندگان در پیشینه‌ی اسطوره‌شناسی تطبیقی جز از اثر مورد بحث، تنها به‌شماری اندک از گفتارها، اشارات و مقالاتی دست یافتند که یا در لابه‌لای کتاب‌هایی که در زمینه‌ی ادبیات تطبیقی نگاشته شده بودند، وجود داشت و یا پژوهندگانی، نه به‌شکلی جامع و تحلیلی بلکه به‌صورت موردی و مصداق‌گونه اسطوره را در یک یا حداقل دو زبان مورد تطبیق و توصیف قرار داده بودند، البته در این میان عده‌ای نیز به‌صورت جامع و فراگیر به‌توصیف و شناخت نقش اسطوره در ادبیات تطبیقی پرداخته‌اند، که در محل حایز اهمیت است. نخست باید گفت نبود درک روشن از تمایزی که میان اسطوره و تاریخ وجود دارد، سبب گشته است، حسین مجیب، نه‌تنها این دسته از اساطیر ایران را، حماسی نخواند، بلکه آن‌ها در ذیل عنوان، تاریخی مورد بررسی قرار دهد گویی شاهنامه وجود ندارد و او برای گفته‌های خود بدان استناد نمی‌کند، و آن‌گاه در تناقض آشکار با گفته‌های پیشین خود، آن‌چه می‌پندارد و بدان باور دارد را، این‌گونه بیان نماید: «بر این اساس اسطوره، داستان‌هایی قدیمی است که به‌فردی مشخص، منسوب نبوده و تا حدودی، تاریخ نیز به‌شمار می‌آید، گذشته از آن‌که خود، گفتار افرادی آگاه بوده است، اما با این وجود، در نظر ما خرافه و دروغ است» (همان: 268)."

Download citation file :
(پژوهیار, , , )

Download PDF
Downlaod HTML

Shortlink:

Page: