Abstract:
محمد بنمسلم بنعبدالله بنشهاب زهری یکی از عالمان برجسته و معروف اهل سنت است. از او به حدی در مآخذ و منابع عامه توصیف و تعریف شده که شگفتی انسان را برمیانگیزد. در این مقاله ضمن طرح این تعریفها و توصیفها و دیدگاه اهل سنت درباره وی، نشان میدهیم که بیشتر این توصیفات به این دلیل است که زهری مبانی کلامی و فقهی ضد شیعه داشته و از نظر فکری و فرهنگی با اهل بیت (ع) و مکتب و مذهب آنها در تعارض بوده است؛ به همین دلیل در نظر دشمنان اهل بیت بسیار ارزشمند بود؛ و روابط مستحکمی با دربار و خلفای اموی برقرار کرده بود و در حد ممکن به آنها در زمینههای گوناگون کمک میکرد. همچنین ثابت خواهیم کرد ادعای کسانی چون ابنتیمیه مبنی بر اعلمیت زهری بر امام باقر (ع) در خصوص احادیث و اقوال و احوال پیامبر (ص) درست نیست. سپس نشان میدهیم که احادیث امام صادق (ع) از نظر قوت و فراوانی بیش از احادیث زهری است که این دقیقا خلاف مدعای ابنتیمیه است.
Machine summary:
"com [تاریخ دریافت: 10/9/90؛ تاریخ تأیید: 28/3/91] مقدمه در بسیاری از منابع رجالی و تاریخی اهل سنت، توصیفات فراوانی از ابنشهاب زهری شده که این گمان را در مخاطب ایجاد میکند که او شخصیتی بسیار ممتاز است؛ اما وقتی با دقت بیشتری تحقیق میکنیم، میبینیم که این تعریفها ناشی از جانبداریهای یکسویهای است که همسو با خط فکری و سیاسی زمامداران اموی و عباسی بوده و عاری از واقعیت است و با معیارهای درستی که قرآن مجید و روایات نبوی (ص) برای امت اسلامی ترسیم کردهاند، سازگار نیست.
اکنون باید تحقیق کرد که این مدحها تا چه حد درست است و آیا معارض هم دارد یا نه و اینکه آیا در عرصة علم و دانش ـ به ویژه دانش دینی و علـم حـدیث و آگاهی از سنت نبـوی (ص) ـ کسـی داناتـر از او نبـوده است؟ از دیدگاه اهل سنت، باید بگوییم وقتی به منابع آنها مراجعه میکنیم، میبینیم نظیر این تعریفها در مورد بعضی از علمای معاصر زهری هم آمده است: سعید بنمسیب یکی از آنهاست.
این دلیل، بسیار سست است؛ خصوصا از ناحیة کسی که خود را در خصوص احادیث نبوی عالم میداند؛ چراکه در روایات صحیحی از حضرت پیامبر (ص)، درباره امام مسلمانان و موحدان آمده است: «علی مع الحق و الحق مع علی یدور حیثما دار» (ابنابی الحدید، 1378: 2/297)؛ 78 بنابراین، اگر امیرالمؤمنین علی (ع) با افرادی به مبارزه پرداخت، وظیفة شرعی خود را به جا آورده بود، نه اینکه از روی امیال نفسانی عدهای را از دم تیغ گذرانده باشد."