Abstract:
یکی از مخرب ترین توفان های دهه ی اخیر، توفان برف فوریه 2005 رشت می باشد. در پژوهش حاضر اهمیت توفان از نظر اقتصادی، سیاسی و انسانی، تعیین بعد فضایی(با کمک تصاویر ماهواره ای (MODIS، بعد زمانی، قدرت تخریب و عوامل موثر در شکل گیری توفان شامل مباحث دینامیک، ترمودینامیک و مباحث اقلیمی، توفان برف 2005 مورد بررسی قرار گرفت. برای تحلیل سینوپتیکی دقیق تر توفان برف گیلان، الگوهای فشار سطح زمین بارش برف برای رشت تعیین شد. به منظور شناسایی الگوهای بارش برف شهرستان رشت، آمار بارندگی روزانه ایستگاه سینوپتیک رشت، طی دوره ی آمار(2005–1995) از سازمان هواشناسی تهیه شده و روزهای برفی رشت انتخاب شدند. با استفاده از روش تحلیل خوشهایWards سه الگوی بارش برف برای روزهای برفی رشت تعیین شد. الگوی اول زبانه پر فشار بالکان(زبانه پر فشار حوضه ی بالکان از شمال وشمال غربی دریای خزر منطقه را تحت تاثیر قرار می دهد). الگوی دوم پرفشار سیبری (آنتی سیکلون سیبری از شمال شرقی و شرق روی دریا گسترده شده و تا سواحل جنوبی دریا گسترش می یابد).الگوی سوم پرفشار ترکیبی ( زبانه پرفشار بالکان و سیبری با یکدیگر ادغام شده و دریای خزر را تحت تاثیر قرار داده است ). در سطح 500 هکتوپاسکال تراف بادهای غربی روی منطقه حاکم است. بارش برفی که ارتفاع آب معادل آن برابر با mm 73 باشد، به عنوان آستانه برف سنگین رشت تعیین شد. بارش سنگین برف گیلان در فوریه 2005 (بهمن ماه 1383)، نتیجه ی استقرار الگوی سوم است. با توجه به بررسی نقشه های سینوپتیکی از روز3 فوریه این دو زبانه پرفشار باهم ادغام شده و در روز 5 فوریه دریای خزر را تحت تاثیر قرار می دهد. از ساعت 21 گرینویچ 7 فوریه بارش سنگین برف شروع می شود. در سطح hpa 500، تراف خوابیده با محور شمال شرقی- جنوب غربی بادهای غربی حاکم است. مساحت پوشش برفی به دست آمده از تجزیه و تحلیل داده های ماهواره ای MODIS نشان می دهد، که بالغ بر 275/2420 کیلومربع از سطح استان به زیر پوشش برف رفته است. تخریب بالغ بر پنجاه هزار واحد مسکونی، تجاری، صنعتی، اداری و آموزشی و صدها کیلومتر شبکه برق استان، خود گواهی روشن بر حجم عظیم توفان برف رشت می باشد، درحالی که هیچ گاه چنین خسارتی در پیشینه برف رشت وجود ندارد.
Machine summary:
با توجه به بی سابقه بودن این حادثه و خساراتی که در پی داشته است ، بر آن شدیم که ایـن پدیـده را از نظر سینوپتیکی و فضایی مورد مطالعه قرار دهیم و برای سؤالات ذیل پاسخ مناسبی بیابیم : ١-گسترش فضایی برف منطقه گیلان چگونه است ؟ ٢- عوامل سینوپتیکی برف گیلان (بهمن ٨٣) چیست ؟ در این تحقیق ، به منظور تحلیل سینوپتیکی دقیق تـر بـارش سـنگین بـرف فوریـه ٢٠٠٥، الگوهـای بارش برف رشت تعیین شده است .
با توجه به اختلاف دامنه ی زیـاد بـین مقدار آب معادل، که خود نشان دهندهی شدت بارش برف است ، می توان نتیجه گرفـت کـه تنهـا نـوع الگوی فشار سطح زمین ، تعیین کننده ی مقدار بارش نیست ، بلکه مدت استقرار ایـن الگـو روی دریـای خزر در روزهای قبل از بارش و اختلاف دمای توده هوای مهاجر و دمای سطح دریا از عوامل مهـم در تشدید بارش منطقه است .
زبانه ی این پرفشار بـا توجـه به چرخش آنتی سیکلونی باعث فرارفت هوای سرد شمالی ، در امتـداد شـمال بـه جنـوب یـا شـمال شرق- جنوب غربی روی دریای خزر شده است .
با قرارگیری این مرکز پرفشار سرد و خشک روی دریا، با توجه به اختلاف دما بین توده هوای خشک و سرد سیبری و سـطح دریـا، آب دریـا تبخیـر شـده و توده ی هوا رطوبت زیادی را جذب می کند که موجب فرا رفت هوای سرد روی دریا می شود و با توجه به چرخش آنتی سیکلونی مرکز پرفشار سیبری جهت جریان بادها روی دریـا شـمال شـرقی -جنـوب غربی است ، که موجب انتقال رطوبت به سواحل جنوبی دریای خزر شده است .