Abstract:
ادیان در جهان سنتی به عنوان عنصر غالب در تعیین خط فکری و آداب و منشهای جوامع مطرح بوده و در شکل گیری و نحوه گسترش هنرها تاثیری ژرف داشته به طوری که در جهان سنتی، دین با فلسفه زندگی و هنرها همزاد و همراه است. طبیعت عنصری حائز اهمیت در ادیان و واجد جایگاهی متفاوت در ایدئولوژیها بوده است، به طوری که در جهان بینی جوامع سنتی علیرغم تشابهاتی که در آنها دیده میشود، جایگاه طبیعت از عنصری که خود خداوند یا جزئی از خداوند به شمار میرفته تا عنصری شر و جایگاه زندگی شیطان متغیر بوده است. با اینهمه وجود عناصر مشترک طبیعت در شکلدهی به معماری به عنوان شاخهای از هنرها که بیشترین قرابت با محیط و طبیعت را دارد، میتواند متاثر از ایدئولوژیهایی باشد که در ادیان با عنوان «حکمت خالده» مطرح است. در این راستا پژوهش درصدد پاسخگویی به سوالات زیر است : آیا بینشهای دینی متفاوت در مورد طبیعت باعث تفاوتهایی تاثیرگذار در معماری ادیان شده است؟ چه مباحث و عناصر مشترکی در ارتباط با طبیعت در معماری معابد ادیان مختلف وجود دارد؟ آیا حکمت خالده یا جاویدان خرد در حوزه آثار هنری مرتبط با ادیان، به ویژه معماری قابل گسترش است؟ روش پژوهش، تحلیلی و تفسیری- تاریخی است. ابزار و روشهای گردآوری اطلاعات اسنادی، کتابخانهای، تهیه فیش، نقشهها و نمونههای آثار معماری هستند. روش تجزیه اطلاعات نیز استدلال قیاسی و استدلال استقرایی (استنتاجی) است.
Machine summary:
حكمت خالده و جايگاه طبيعت در جهانبيني و معماري معابد ادیان مختلف سيد هادي قدوسيفر* فرح حبيب** مهتیام شهبازی*** چكيده اديان در جهان سنتی به عنوان عنصر غالب در تعيين خط فكري و آداب و منشهاي جوامع مطرح بوده و در شكلگيري و نحوة گسترش هنرها تأثیری ژرف داشته به طوری که در جهان سنتي، دين با فلسفة زندگي و هنرها همزاد و همراه است.
در این راستا پژوهش درصدد پاسخگویی به سؤالات زیر است:آیا بینشهای دینی متفاوت در مورد طبیعت باعث تفاوتهایی تأثیرگذار در معماری ادیان شده است؟ چه مباحث و عناصر مشترکی در ارتباط با طبیعت در معماری معابد ادیان مختلف وجود دارد؟آیا حکمت خالده یا جاویدان خرد در حوزه آثار هنری مرتبط با ادیان، به ویژه معماری قابل گسترش است؟روش پژوهش، تحلیلی و تفسیری- تاریخی است.
این نگرش نسبت به طبیعت که از دیدگاه همه خداباوری تا اعتقاد به جایگاه شیطان بودن متغیر است، سبب شده الگوارههای متفاوتی در مورد ارتباط معماری آنها با طبیعت وجود داشته باشد و ادیان در سازماندهی به محیط مصنوع، الگوی متناسب با این دیدگاهها را برگزینند که در این میان میتوان به رویکردهای "طبیعتستیز"، "طبیعتگریز"، "طبیعتگرا"، "طبیعتساز" و "وحدت با طبیعت" اشاره کرد.
رویکرد طبیعتگرا را که دارای نگاهی تقدسآمیز به عناصر طبیعت است و معبد را در ارتباط با عناصر طبیعی قرار میدهد، میتوان در معماری یونان باستان و ایران قبل از اسلام (دین زرتشت) ملاحظه کرد.
حکمت خالده، طبیعت و معماری علیرغم تفاوتهایی که در نگاه ادیان نسبت به مقوله طبیعت وجود دارد، شباهتهایي اساسي و ایدئولوژیهای مشترکی نیز در میان آنها نسبت به این پدیده قابل ملاحظه است كه ناشي از وجود حكمت خالده در اديان مختلف است.