چکیده:
«سازمان کشورهای مستقل همسود» در دسامبر ۱۹۹۱م بهوسیلة روسیة سفید، روسیه و اوکراین در «مینسک» (مرکز روسیة سفید) پایهگذاری شد. اهداف تشکیل این سازمان عبارت بود از: گسترش روابط دوستانه بین اعضا، حسن همجواری و افزایش همکاری کشورهای عضو و درک و اعتماد متقابل. «سازمان کشورهای مستقل همسود» یکی از مهمترین سازمانهای منطقهای در آسیای مرکزی و قفقاز تلقی میشود. با تشکیل این سازمان، نشستها و گردهماییهای بسیاری برگزار شد و توافقنامههای زیادی به امضا رسید، ولی اهدافی که این سازمان برای تحقق آنها تاسیس شده است، محقق نشد. هدف این نوشتار بررسی چهار عوامل ناکامی این سازمان در مسیر همگرایی اعضاء است. چهار عامل عبارتند از: نگرانی کشورهای تازه استقلالیافته از احیای نفوذ روسیه، جریانهای تجزیهطلب و اختلافهای مرزی، اختلاف اعضای این سازمان و نیز رقابت آمریکا و روسیه در «خارج نزدیک». نویسندگان با استفاده از روش «توصیفی- تحلیلی» دادههای این پژوهش را مورد آزمون قرار دادهاند تا روشن شود چه عواملی سبب شکل نگرفتن همگرایی در سازمان «کشورهای مستقل همسود» شده است.
خلاصه ماشینی:
در ٢١ دسامبر همان سال نیز در «آلماآتا» (سپس آلماتی ) مرکز قزاقستان ، سران یازده جمهوری بازمانده از شوروی سابق پروتکلی بر این توافق نامه اضافه کردند و براساس آن جمهوری آذربایجان ، ارمنستان ، روسیه ، قزاقستان ، قرقیزستان ، ازبکستان ، تاجیکستان ، ترکمنستان ، مولداوی ، روسیۀ سفید و اوکراین با حقوق مساوی ، جامعۀ «کشورهای مستقل هم سود» را به وجود آوردند.
________________________________________________________________ 3 Commonwealth of Independent States (CIS) ١- هم گرایی «هم گرایی » فرآیندی است که در آن ملت ها از تمایل و توانایی خویش نسبت به تدبیر مستقل سیاست خارجی و خط مشی های اساسی داخلی صرف نظر می کنند و در عوض در پی تصمیم گیری مشترک یا واگذاری روند تصمیم گیری به سازمان های ناظر جدیدی هستند (جوزف فرانکل ، ١٣٧١، ٨٤- ٨٣).
در ٢١ دسامبر همان سال در شهر آلماتی - پایتخت سابق قزاقستان - رؤسای یازده جمهوری پروتکلی بر اساس این پیمان امضا کردند که بر اساس آن آذربایجان ، ارمنستان ، روسیۀ سفید، قزاقستان ، مولداوی ، روسیه ، تاجیکستان ، ترکمنستان ، ازبکستان و اوکراین با حقوق مساوی جامعۀ کشورهای مستقل هم سود را ایجاد کردند (کاظمی ، ١٣٨٤، ص٣٥٠-٣٤٩).
ارمنستان ، روسیۀ سفید، قزاقستان ، قرقیزستان ، روسیه و تاجیکستان برای ایجاد یک بازار مشترک انرژی به منظور گسترش تجارت الکترونیکی و افزایش دسترسی به منابع انرژی کشورهای عضو توافق کردند (٢٠١٠ ,Commonwealth of Independent States).