چکیده:
این مقاله از منظری ساختاری و نظری، به بررسی و شناسایی عوامل ناکارآمدی اتحادیه عرب در نیل به همگرایی می پردازد. بدین منظور، قبل از پرداختن به علل واگرایی و ناکارآمدی اتحادیه عرب، نیاز به درک و شناخت نظریه های همگرایی در نظام بین الملل ضروری است.
این نوشتار، در پاسخ به این پرسش اصلی که مهمترین عوامل واگرایی اتحادیه عرب کدام است، عوامل درونی (ساختاری) را به عنوان عوامل تاثیرگذار بر روند واگرایی در اتحادیه عرب موثرتر می داند. بر مبنای چنین فرضی، متغیرهای گوناگونی به عنوان عوامل تاثیرگذار بر نبود همگرایی در اتحادیه عرب مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند. در این میان مهمترین عوامل عبارت اند از: نداشتن تجربه دموکراتیک، وجود ساختار سیاسی پدرسالارانه، نداشتن برداشتی یکدست و همگن و توافق پذیر از مفهوم ملی گرایی (ناسیونالیسم)، دست نشانده بودن رژیم های سیاسی عربی، بهره مند نبودن از خاستگاه و جایگاه مردمی اکثر حاکمان این کشورها و اتکای آنها به حمایت قدرت های استعماری، دوری از ارزش های واقعی دینی و ... با این حال در تاکیدی بیشتر می توان گفت دو عامل نداشتن تجربه دموکراتیک و وجود ساختار سیاسی پدرسالارانه، در ناکامی اکثر کشورهای عربی در رسیدن به وحدت و همگرایی موثرتر بوده اند.
مجموعه این ویژگیها را می توان به منزله چالش های درونی کشورهای عربی عضو اتحادیه دانست. از این رو بهبود روند همگرایی عربی و توجه به الگوهای مشترک همگرایی می تواند زمینه های تنش و اختلاف و موانع وحدت در اتحادیه عرب را کمرنگ سازد. هدف از نگارش این مقاله زمینه یابی موانع همگرایی و ارایه راهکارهای مناسب به منظور ایجاد هم پیوندی های موثرتر است
خلاصه ماشینی:
برخي تحليل گران استدلال ميکنند که تجـارب حاصـل از رونـدهاي همگرايـي موفق مانند اتحاديۀ اروپا گويـاي ايـن نکتـه اسـت کـه آنچـه اروپـا را از همکـاري در خصوص زغال و فولاد به بازار مشترک، جامعۀ اروپا و سرانجام اتحاديۀ اروپا ميرسـاند يافتن منافع واقعي مشترک بوده است ، ولي نبايد از يک بحث حساس غافل شـد کـه در روند همگرايـي موضـوعاتي چـون تقـارن ، برابـري و همگـن بـودن اقتصـاد واحـدها، همفکري و هم جهتي نخبگان و پذيرش ارزش هـاي مشـترک و توانـايي واحـدها بـراي سازگاري با اين روند موضوعاتي هستند که زمينه ساز و بستر حرکـت رونـد همگرايـي محسوب ميشوند.
در عين اينکه چنين برداشـتي منطقي است ، اما در عمل ناسيوناليسم عربي نه تنها به سنگ بنايي مؤثر در ايجاد همگرايي ميان اعراب مبدل نشده ، بلکه به دلايلي که بعدها خواهيم آورد، خود بـه عنـوان يکـي از زمينه هاي واگرايي ميان اعراب منظور ميشود.
نبود وحدت و همبستگي سياسي در بين دولتهاي عربي در حال حاضر به عنـوان مهمترين علت بسياري از نابسامانيها و بدبختيهاي اين کشورها در واقع بازتابي سـوء را در همۀ عرصه هاي اجتماعي، فکري، اقتصادي و ديگر زمينه ها در ميان اين ملل بـروز داده است .
بـا توجـه بـه مطالعـات صـورت گرفتـه و تحقيقات انجام شده عوامل متعددي در ضعف و عدم همبستگي کشورهاي عربي دخيل هستند، که از مهمترين اين عوامل ميتوان به ساختار و عوامل دروني که اتحاديۀ عـرب را تحت تأثير خود قـرار داده اسـت ، اشـاره کـرد.