چکیده:
تاریخ نیشابور ابوعبدالله نیشابوری ظاهرا قدیمی ترین منبعی است که به طور اختصار به بررسی تاریخ نیشابور و به خصوص مسائل فرهنگی این شهر پرداخته است. اصل این کتاب به زبان عربی بوده و در اوایل قرن چهارم نگاشته شده است. ارزش اولیه کتاب نیشابوری وابسته به جغرافیای تاریخی نیشابور می باشد، که بخش بزرگی از خراسان کنونی را شامل می شود. اطلاعات آن بویژه در مورد ربع های نیشابور و ولایات وابسته، مخصوصا نیشابور کهن و سوابق تاریخی آن چه در دوران قبل از اسلام و چه در عصراسلامی تا قرن چهارم حائز اهمیت است. اشاره به فضیلت شهر، صحابه، مشایخ، مساجد، قریه ها، قنوات و غیره از ویژگی های دیگر این اثر می باشد. در نوشته حاضر سعی شده به بررسی تاریخ نیشابور الحاکم و ویژگی های آن، شیوه تاریخنگاری وی و تاریخنگاری محلی و تفاوت آن با تاریخ عمومی همچنین تاثیری که این تواریخ بر نوشته های بعد از خود دارند، پرداخته شود.
خلاصه ماشینی:
"در نوشته حاضر سعی شده به بررسی تاریخ نیشابور الحاکم و ویژگی های آن، شیوه تاریخنگاری وی و تاریخنگاری محلی و تفاوت آن با تاریخ عمومی همچنین تأثیری که این تواریخ بر نوشته های بعد از خود دارند، پرداخته شود.
این کتاب بخش بزرگی از خراسان کنونی را در بر می گیرد و اطلاعات مفیدی در مورد عالمان، سادات و بزرگان شهر نیشابور می دهد که در کمتر کتابی اشاره شده است.
نخست اینکه انگیزه اصلی مورخان از پرداختن به تواریخ محلی چه بوده است؟ دوم اینکه آیا مورخان در نوشتن تواریخ محلی متأثر از همدیگر بودند ؟ و سؤال آخر اینکه یک مورخ برای نوشتن تاریخ محلی از چه پارامت ها و شیوه هایی استفاده می کند؟ با توجه به اینکه شناخت ویژگی های تواریخ محلی ضروری است، لذا ابتدا به خصوصیات این تواریخ پرداخته می شود.
ب)تاریخنگاری محلی دینی: بیشتر از الهیات متأثر بود و جنبه دنیوی در آن کمرنگ تر است، مثل تاریخ مکه ازرقی که به مکانهای مقدس و داستانهایی در مورد شهر مکه است[7].
همچنین این کتاب اطلاعات ارزنده ای در مورد پیشینه نیشابور قبل از اسلام ارائه می دهد و به نامهای جغرافیایی اشاره می کند که در هیچ کتابی نیامده است[21].
از نکات بارز این کتاب، این است که به آتشکده های معروف نیشابور اشاره می کند که در کمتر کتبی آمده است، که می توان به این نکته پی برد که با گذشت چهار قرن از تسلط اسلام هنوز هم دین زردشتی در ایران رواج داشت، و زردشتیان در دین سابق خود همچنان باقی مانده بودند."