چکیده:
در این مقاله ابتدا مهم ترین ادله فلاسفه اسلامی برای اثبات حدوث نفـس انسـانی نقد و بررسی شده است . این ادله با دقت در مقدمات و لوازم ، به وسیله اشـکال هایی جدید و ابتکاری مورد خدشه قرار گرفته و این نتیجه به دست آمده است کـه هـیچ یک از پنج دلیل مذکور قابل اعتماد و استوار نیست . سپس مهم تـرین آراء مفسـران درباره چگونگی و نحوه عالم ذر با تحلیل نقادانه بررسی شده اسـت . بـه دو نظریـه ، علاوه بر اشکال های محمدحسین طباطبایی ، اشکال های جدیدی وارد شده اسـت و هر یک از دو نظریه دیگر (که یکی از آنها نظریـه مختـار محمدحسـین طباطبـایی است ) با اشکال هایی ابتکاری ابطال شده اسـت . پـس از ابطـال هـر چهـار نظریـه ، نظریه ای ابداعی توسط نگارنده طرح شـده اسـت . از آنجاکـه ایـن نظریـه (هماننـد بسیاری از آراء دیگر) مستلزم حدوث نفس انسانی نیست ، این نتیجه به دست آمـده است که هرچند به دلیل بطلان مهم ترین ادله اثبات نظریه حـدوث نفـس انسـانی نمی توان به آن نظریه قائل شد، اما اعتقاد به عالم ذر نیز با آن نظریه منافاتی ندارد.
خلاصه ماشینی:
اکنـون ایـن پرسـش ها مطـرح می شـود: آیـا اعتقـاد بـه عـالم ذر بـا نظریـه حـدوث نفـوس انسانی سازگار است ؟ آیا تقـدم عـالم ذر بـر عـالم مـادی تقـدم زمـانی اسـت ؟ چگونـه می تـوان ثابـت کـرد کـه نفـوس انسـانی قبـل از حـدوث بـدن موجـود بوده انـد؟ آیـات و روایـات نحـوه حیات انسان ها را در عالم ذر چگونه بیان می کند؟ برای یـافتن پاسـخ پرسـش هایی از ایـن دسـت ، در ایـن مقالـه نخسـت در بخـش اول ، آراء فلاسفه اسلامی در مورد حـدوث نفـوس انسـانی بررسـی شـده و ادلـه آنـان بـرای اثبـات ایـن مطلب مورد نقـد و بررسـی قـرار گرفتـه اسـت ، تـا معلـوم شـود کـه آیـا دلیـل قابـل اعتمـادی برای اثبات استحاله وجـود نفـوس انسـانی قبـل از حـدوث بـدن وجـود دارد، یـا نـه .
سـپس در بخش دوم ، آراء مختلفـی کـه در مـورد چگـونگی و نحـوه عـالم ذر مفسـران مطـرح کرده انـد و یا می توان مطرح کـرد، مـورد نقـد و بررسـی قـرار گرفتـه اسـت و بـا تـدبر و تعقـل در آیـات و روایات مشخص شده اسـت کـه کـدام نظریـه پـذیرفتنی اسـت و آیـا نظریـه صـحیح مسـتلزم وجود نفوس انسانی قبل از حـدوث بـدن اسـت ، یـا چنـین اسـتلزامی وجـود نـدارد، بـه طـوری کــه می تــوان هــم بــه حــدوث نفــوس در هنگــام حــدوث بــدن قائــل شــد و هــم عــالم ذر را پذیرفت .
(شـیرازی ، ١٤٠٤، ج٨، ص٣٤٤) فلاسفه اسلامی برای اثبـات حـدوث نفـس انسـانی ادلـه ای اقامـه کرده انـد کـه اکنـون بـه نقد و بررسی مهم ترین آنها می پردازیم : دلیل اول ابن سینا استدلال می کند: اگر نفس انسانی قبل از حدوث بدن وجود داشته باشد، به ناچار یـا بایـد واحد باشد و یا کثیر.