چکیده:
مفهوم آزادی همواره به عنوان یکی از مهم ترین و بحث برانگیزترین موضوعات حقوق بشری مورد توجه اندیشمندان حقوقی بوده است. به همین مناسبت بر آن شدیم تا ضمن ارائه ی تعریفی اجمالی از این مفهوم، ماهیت اسلامی آن را با بهره گیری از منابع اسلامی و به طور خاص فرمایشات امیرالمومنینعلیه السلام نمودار ساخته و در ادامه سیره ی عملی و نظری حضرت امیر را به عنوان الگوی حکومت تضمین کننده ی حقوق طبیعی انسان مورد مطالعه قرار دهیم. در این راه ضمن پی بردن به جایگاه و اهمیت والای آزادی در حقوق اسلامی و تبیین راهکارهای تامین آن در سیره علوی، وجود محدودیت هایی در این زمینه توجه را به خود جلب کرده و بررسی آن ها نمودار می سازد در اندیشه ی اسلامی علی رغم توجه به انواع مختلف این حق خدادادی و به تبع تعریف و مفهوم اسلامی آن، این حق مطلق نبوده و حقوق، هنجارها و ارزش های دیگر محدودیت هایی بر آن وارد می سازند. در نهایت ضمن بررسی مختصر اهم این محدودیت ها به موضوع آزادی عقیده به عنوان یکی از مهم ترین و بحث برانگیزترین مصادیق آزادی در اندیشه ی اسلامی نگاهی گذرا شده است.
خلاصه ماشینی:
در این راه ضمن پی بردن به جایگاه و اهمیت والای آزادی در حقوق اسلامی و تبیین راهکارهای تأمین آن در سیره علوی , وجود محدودیت هایی در این زمینه توجه را به خود جلب کرده و بررسی آن ها نمودار می سازد در اندیشه ی اسلامی علی رغم توجه به انواع مختلف این حق خدادادی و به تبع تعریف و مفهوم اسلامی آن , این حق مطلق نبوده و حقوق , هنجارها و ارزش های دیگر محدودیت هایی بر آن وارد می سازند.
تشکیل حکومت توسط پیامبر اعظم اسلام صلی الله علیه و آله در همین راستاست ؛ یعنی ایشان با برعهده گرفتن زمام اداره جامعه اسلامی به دنبال ایجاد زمینه و بستر مساعد برای شهروندان مسلمان در جهت ایفای وظایف و تکالیف عبودیت و اقامه حق و دفع باطل بوده اند و در این راه با موانع پیش رو مبارزه کرده و مقتضیات آن را فراهم نمودند و جامعه اسلامی را در چهارچوب قوانین اسلام اداره و هدایت نمودند.
(واعظی ، ١٣٨٦، ص ١٢) آزادی در سیره ی عملی امیرالمومنین علیه السلام : آزادی با همه جایگاه و ارزشی که برای بشر دارد در طول تاریخ همواره از کمیاب ترین گوهرهای انسانی بوده است به طوریکه یکی از عوامل این توجه زیاد را میتوان عکس العملی به آن سلبها و محدودیت هایی که حاکمان مستبد تاریخ برای شهروندان خویش ایجاد کردند دانست ٣.
اما علیرغم همه این محدودیتهای مذکور - و احتمالا محدودیت های دیگری که از قلم افتاده باشد- حکومت کوتاه امام علی علیه السلام - همانطور که ذکر آن گذشت - در زمینه احترام به آزادی های عمومی حکومتی موفق و الگویی برای حکومت های پس از خود است .