چکیده:
فقه حکومتی معتقد به توانمندی فقه اسلامی در اداره جامعه است و تنها راه تحقق شریعت در حوزه فردی و اجتماعی را تاسیس حکومت اسلامی میداند. این رویکرد در صدد است صورتبندی جدیدی از مناسبات فرد و دولت ارائه نماید. در چارچوب فقه حکومتی، بین فرد و دولت یک رابطه تعاملی در چگونگی اجرای شریعت برقرار میباشد؛ یعنی فرد، دولتساز و دولت زمینهساز اجرای شریعت است، به گونهای که فرد در قبال شریعت مسئول است، اما باتوجه به ماهیت احکام شرعی، با تاسیس دولت، این مهم بهنحو کاملتری انجام میشود. بنابراین فرد و دولت هردو در اجرای شریعت مسئولاند.این مقاله بخشی از این مسئله را مورد کاوش قرارمی دهد و تنها ناظر به مسئولیتهای فرد در تحقق شریعت است و تلاش میکند تا با تنقیح برخی از مسئولیتهای فرد در اجرای شریعت، این مهم را در چارچوب فقه حکومتی و با تکیه بر اجتهادات امام خمینی تحلیل نماید.
خلاصه ماشینی:
"بدینسان فقه سیاسی با گذار از نظم سلطانی و با طرح مفهوم انتخابات و ارج نهادن به آرای مردم، زمینههای لازم را برای تحقق نظم دموکراتیک و نیز مسئولیت فرد مسلمان در تنظیم زندگی سیاسی فراهم نموده است، زیرا بر محور این نظم، رأی و نظر فرد فرد جامعه اسلامی در ترسیم و تنظیم زندگی سیاسی نقش پیدا میکند، در حالی که در چارچوب نظم سلطانی حاکم در عصر مشروطه، رأی مردم در نظام سیاسی تأثیرگذار نبود و به همین دلیل در درون این نظم جای میگرفت؛ اما با پذیرش رأی و نقش مردم در فرایند تصمیمسازی، زمینةگذار به نظم دموکراتیک و مردم سالار در ساحت نظامسازی فراهم شد؛ به عبارت دیگر، دوگانة حق و حکم به شکل جدیتری در جمهوری اسلامی پدیدار گردید.
شاید بتوان اینطور گفت که انقلاب، مفهومی مدرن است که در ادبیات سیاسی ـ فقهی گذشته جایی نداشته است، و از اینرو فقهای گذشته به آن نپرداختند و همواره در چارچوب نظم سلطانی تفقه میکردند؛ اما امام خمینی با طرح نظریه انقلاب به مثابه مقدمه واجب، تمهیدات لازم را برای تأسیس حکومت اسلامی فراهم کرد، زیرا اجرای شریعت در این دستگاه فقهی تنها از طریق تأسیس حکومت ممکن میگردد، لذا به نظر ایشان هر امری که جنبة مقدمی برای اجرای شریعت داشته باشد نیز از باب مقدمه واجب، واجب میگردد: 1.
بنابراین مشارکت فرد مسلمان در حوزه سیاست و انتخاب کارگزاران و نظارت بر عملکرد آنان در قالب آموزه امر به معروف و نهی از منکر، حاکی از مسئولیت فرد برای تحقق شریعت در نظام سیاسی جمهوری اسلامی است و این مسئله در کلام فقها، به ویژه امام خمینی نمایان است."