چکیده:
نویسنده در این مقاله بعد از ذکر مقدمهای در مورد اهمیت تفسیر تربیتی و تاریخچه آن، به مبانی، روشها و قواعد تفسیر تربیتی اشاره مینماید، سپس شیوهنامه نگارش تفسیر تربیتی قرآن را ارائه میکند، آنگاه برای نمونه تفسیر تربیتی سوره حمد را در سه بخش بیان مینماید؛ در بخش نخست سیمای کلی سوره حمد (نامها، فضایل و اهداف کلی آن)، در بخش دوم نکات تفسیری عمومی سوره و در بخش سوم مطالب تربیتی آن را بیان میکند که شامل نه روش تربیتی (القاء غیر مستقیم، الگودهی، تشویق، هشدار، جمع آوری، مقایسه، استدلال، رحمت گرایی و ارتباط مستقیم بین مربی و متربی)، هشت بعد تربیتی موجود در سوره حمد (اخلاقی و معنوی ـ اعتقادی ـ عبادی ـ اجتماعی ـ سیاسی ـ عقلی ـ عاطفی ـ اقتصادی) و در پایان پیامها و آموزههای ویژه سوره حمد را به ترتیب آیات بیان میکند.
خلاصه ماشینی:
تفسیر تربیتی سوره حمد دکتر محمد علی رضایی اصفهانی عضو هیئت علمی جامعة المصطفی العالمیة چکیده واژههای اصلی: درآمد در قرآن اشارات علمی زیادی وجود دارد و مباحث میانرشتهای زیادی در همین مورد شکل گرفته است، در این میان ارتباط قرآن با علوم انسانی بیش از علوم طبیعی است.
3. تربیت عبادی خدای متعال در سوره حمد روحیه عبادت را به صورت غیر مستقیم در انسان پرورش میدهد (إیاک نعبد( و آداب دعا را به او میآموزد؛ این که هنگام دعا نخست نامها و صفات نیکوی الهی (الله، رحمن و رحیم) را بیان نماید و الله را ستایش کند و حمد گوید (الحمد لله رب العالمین(، سپس درخواست خود را مطرح کند.
4. تربیت اجتماعی خدا در سوره حمد به انسان یادآور میشود که تو اختیار داری و میتوانی برای طی مسیر خود الگو انتخاب کنی، او برای بشر الگوی اجتماعی معرفی میکند؛ یعنی نعمت داده شدگان (صراط الذین أ نعمت علیهم(؛ پیامبران، صدیقان، شهداء و صالحان (نساء/69) را سرمشق بشر معرفی و به او توصیه میکند که در زندگی اجتماعی راه صحیح را انتخاب کند و تولی و تبری داشته باشد، یعنی راه پیامبران و امامان معصوم را دوست بدارد و بپیماید و از راه گمراهانی همچون مسیحیان و غضب شدگانی همچون یهودیان دوری گزیند.
تذکر: شاید برخی تعبیرها در سوره حمد به ابعاد دیگر تربیتی اشاره دارد، مثلا لزوم پیروی از نعمت داده شدگان، مثل انبیاء و صالحان و پرهیز از راهی که مشمول خشم الهی میشود، و نیز لزوم پیروی از راه مستقیم که لازمه آن پرهیز از راه شیطان و راههای انحرافی دیگر است.