چکیده:
اقتصاد شهری در کلانشهرهای کشور بویژه تهران، بعلت فقدان یک مکانیسم پویا برای تداوم جریان سرمایه، در چند سال اخیر وابسته به رانت زمین، مسکن و فرصت های نابرابر درآمد گردیده است. این روند در دهه ی اخیر با توجه به افزایش نقدینگی و تقویت سرمایه داری سوداگر، افزایش یافته است. اگر از سال 1340 تا 1370 ه.ش تهران بیشتر یک قطب صنعتی- خدماتی شناخته می شد، در چند سال اخیر روندهای اقتصادی نقشی را القا کرده که تهران را بیشتر به یک قطب ناکارمد تجاری- سوداگری تبدیل نموده است. اگرچه در کوتاه مدت انباشت سرمایه در مقیاسی بی سابقه چشمگیر شده، لیکن افزایش درآمدهای کاذب و انتظاری، معضلات فراوانی از جمله بحران مسکن، تورم، بیکاری و حاشیه نشینی را شدت بخشیده است. هدف از تحقیق حاضر، تحلیل تحولات نظام سرمایه داری ایران در دو دهه ی گذشته و بازتاب آن در فضا و برخی از پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آن در استان تهران است. روش تحقیق از نظر هدف کاربردی می باشد، که دارای روندی، توصیفی- تحلیلی می باشد. یافته ها بیانگر آن است که: یکی از حوزه-های تاثیر روابط سرمایه داری ایران، در بیرون از مرزهای رسمی کلانشهرها یعنی در فضاهای پیرامونی تحقق می یابد، فضاهایی که بعد مشروط نامعادلات اقتصادی و روابط قدرت هستند. بررسی تحولات جمعیتی فضاهای مذکور نشان می دهد که جمعیت منطقه شهری تهران بر خلاف تصور رایج، در حال رشد می باشد که این رشد بخوبی در افزایش جمعیت روستایی بصورت اسکان غیررسمی قابل مشاهده است. بنظر می رسد چنانچه استان تهران بعنوان قطب رشد مهم کشور، نتواند سیاست ها و مکانیزم های مناسب جهت انباشت سرمایه را تدوین کند، در آینده ای نه چندان دور علاوه بر روند مهاجرت به استان؛ معضلات بسیاری از طرف فضای دورنی قطب رشد، ماهیت آن را تهدید نماید و ساختار فضایی استان تهران بخوبی این موضوع را در قالب شکل گیری سکونتگاه های خود انگیخته فراوان در حاشیه جنوبی تهران نشان می دهد.
خلاصه ماشینی:
"مدل ١- کلیات مفهومی تحقیق (رجوع شود به تصویر صفحه) (رجوع شود به تصویر صفحه) ابعاد مصداقی ابعاد نظری فقدان طرح جامع آمایشی با رویکرد اقتصاد فضایی فقدان تئوری توسعه (اقتصادی- سیاسی- ایدئولوژیکی ) ضعف عقلانیت ابزاری ضعف عقلانیت ارتباطی عدم مدیریت یکپارچه منطقه ماهیت طرح های توسعه شهری شهری بر شهروندزدایی(نمونه آن : تراکم فروشی مدیریت شهری و ت عدم تعادل منافع فرد(کنشگر) و جامعه (ساختار- نهاد) عدم تقسیم کار مناسب در جامعه و توفق عدم شکل گیری نهادهای بالا رفتن هزینه های معاملاتی و رانت (انحصار) بر تخصص گرایی و مشارکت نظارتی اجتماع محور مسکن ) ایجاد قطب های کاذب و میدان های جدید تراکم مالی که ناشی نا معادله تولید انبوه و مصرف انبوه از فروش نفت ، سوداگری،واردات بی رویه و نقدینگی است که در انحصار بخشی از جامعه است و می کوشد خود را از طریق جذب کاهش روحیه تولیدی و افزایش روحیه سودطلبی در کوتاه ترین زمان نقدینگی مابقی جامعه در قالب موسسات مالی - اعتباری فربه تر کند، بی آنکه به تولید انبوه چشمگیر منجر گردد، بلکه ممکن است در کوتاه مدت مصرف انبوه را بعلت واردات ارزان قیمت داروینیسم اقتصادی افزایش دهد چرخش نقدینگی جامعه در معاملات سوداگری مانند خرید ملک ، طلا، سکه و جلوگیری از اقتصاد اجتماع محور ارز."