چکیده:
خواب و رویا از پدیده هایی است که بسامد آن در دیوان حافظ ، قابل توجه است و از این رو، قابلیت بررسی و تامل دارد. حافظ در بیتـی هنرمندانـه و مـوجز بـه همانندی و شباهت مرگ و خواب که مفهوم حدیثی از پیامبر(ص ) اسـت ، اشـاره کرده است . وی مطلع دو غزل از غزل های خود را به نقـل رویاهـای سـحرگاهی خود و تعابیر آن ها اختصاص داده که نشان دهنده ی اهمیـت رویـا و تعبیـر آن در دیدگاه وی است . رویـای پیالـه ، پـری، آفتـاب و برآمـدن مـاه ، رویاهـای غالبـا سحرگاهی دیوان حافظند که به دولت ، دیوانگی و پادشاه و یار سفرکرده ی گزارده شده اند. این تعابیر در مجموع ، مطابق با تعابیری اسـت کـه در خـواب نامـه هـای فارسی برای این رویاها ضبط شده است .
خلاصه ماشینی:
"با این حال ، بر اساس کتاب های راهنمای موضوعی حافظ شناسی (حسـن لـی: ١٣٨٨) و دفتر نسرین و گل (حسن لی: ١٣٨٩) تا امروز اختصاصا جسـتاری بـه بررسـی این دو پدیده در دیوان لسان الغیـب نپرداختـه اسـت ؛ نیـز در شـروح دیـوان حـافظ ، در توضیح ابیاتی که پیوند با خواب و رویـا دارد، توضـیحات درخـور و مسـتوفایی راجـع بدین دو پدیده نیامده است ؛ با این همه ناگفته نماند که پاره ای از ابیات رویـایی کـه در این جستار، کم و بیش درباره ی آن ها بحث میشود، در شمار ابیات بحـث انگیـز دیـوان حافظ است و درباره ی آن ها مقالات و یادداشت هایی نوشته شده است ؛ اما این مقـالات و یاداشت ها بیش تر به بحث در واریانت ها و ضبط های گوناگون واژگان ابیات حـافظ و وجوه برتری ضبطی بر ضبط دیگر اختصاص دارد؛ موضوعی که در بحث ما از رویـا و تعبیر آن ، مدخلی ندارد و پرداختن بدان ، به دراز دامنی سخن میانجامد؛ مـثلا، در بیـت رویایی تعبیر رفت یار سفر کرده میرسد ای کاج هرچه زودتر از در درآمدی که در شمار ابیات بحث انگیز دیوان حافظ است (قیصری، ١٣٨٠: ٢٣١) در دیوان حـافظ مصحح خانلری، به جای «تعبیر رفت »، ضبط حـافظ قزوینـی– غنـی، «تعبیـر چیسـت » نشسته است که نهایتا در بحث و برداشت ما از این بیت رؤیایی، تغییری ایجاد نمیکنـد و هر دو ضبط ، ارزش یک سانی دارد؛ هر چند از دیدگاه موسیقایی، چنان که مهدی بیانی در مقاله ی «قزوینی- غنی یا خانلری، کدام ؟» نوشته است ، ضبط قزوینی- غنـی رحجـان دارد: «من ضبط قزوینی (تعبیر رفت ) را به علت آهنگ بهتـر شـعر و تناسـب بـا (آمـد) برمیگزینم ؛ چه این که (رفت و آمد) بی لطف نیست ."