چکیده:
جرم «تصرف عدوانی» ازجرایم علیه اموال و مالکّیت است که اگرچه از بدو قانون گذاری در ایران جرم انگاری شده ، لیکن با گذر زمان ، بر دامنه شمول آن افزوده شده اسـت . هـم اینـک ، مـادة ٦٩٠ ق .م .ا مهم ترین رکن قانونی این جرم است که از جمله طولانیتـرین و پیچیـده تـرین مـوادق .م .ا میباشدو اختلاف نظرهای گسترده ای را موجب شده است . از این رو، ارائه تحلیلـی جـامع ازآن ضروری مینماید. در این پژوهش ، ضمن واکاوی ارکان این جرم ، سعی شده بـا توجـه بـه سـیر تحّول جرم انگاری و نیز غرض قانون گذار از وضع ، تحلیلی دقیق و علمی ارائه گـردد.تفکیـک در عناوین مجرمانه شش گانه در مادة ٦٩٠و بیان نسبت میان آنها، لزوم احراز سوءنیت در تحقق جرم تصرف عدوانی، عدم تاثیر مالکّیت شاکی، امکان تحقق رفتار مجرمانه با فعل و ترک فعـل ، لـزوم تصرف ملک غیرمنقول متعلق به غیر (با تکیه بر معنای عام تعلق به غیر)و مستمر بودن ایـن جـرم در تمامی مصادیق ، از نتایج به دست آمده است .
خلاصه ماشینی:
تفکیـک در عناوین مجرمانۀ شش گانه در مادة ٦٩٠و بیان نسبت میان آنها، لزوم احراز سوءنیت در تحقق جرم تصرف عدوانی، عدم تأثیر مالکیت شاکی، امکان تحقق رفتار مجرمانه با فعل و ترک فعـل ، لـزوم تصرف ملک غیرمنقول متعلق به غیر (با تکیه بر معنای عام تعلق به غیر)و مستمر بودن ایـن جـرم در تمامی مصادیق ، از نتایج به دست آمده است .
رأی وحدت رویۀ شمارة ٦٥٩ هیئت عمومی دیوان عالی کشور مورخ ١٣٨١/٣/٧، که در خصوص مـصداقی خاص از جرم تصرف عدوانی (تصرف اراضی ملی ) صادر شده ، مؤید این نظر است : «بر طبـق مادة ١٧٣ قانون آئین دادرسی دادگـاه هـای عمـومی و انقـلاب در امـور کیفـری ، جرایمـی کـه مجازات آنها از نوع بازدارنده باشد، با حصول مرور زمان ، تعقیب آنها موقوف می شود.
ا که مهم ترین مقرره در خصوص جرم تصرف عدوانی است ، مقرر مـی دارد: «هرکس به وسیله صحنه سازی ؛ از قبیل پـی کنـی، دیوارکـشی، تغییرحـد فاصـل ، امحـای مـرز، کرت بندی، نهرکشی، حفرچاه ، غرس اشجار و زراعـت و امثـال آن ، بـه تهیـۀ آثـار تـصرف در اراضی مزروعی، اعم از کشت شده یا در آیش زراعی، جنگل ها و مراتع ملی شده ، کوهستان ها، باغ ها، قلمستان ها، منابع آب ، چشمه سارها، انهار طبیعی و پارکهای ملی ، تأسیسات کـشاورزی و دامداری و دامپروری و کشت و صنعت و اراضی موات و بایر و سایر اراضی و املاک متعلق به دولت یا شرکت های وابسته به دولت یا شهرداری ها یا اوقاف و همچنین اراضی و امـلاک و موقوفات و محبوسات و اثلاث باقیه که برای مصارف عام المنفعه اختصاص یافته یـا اشـخاص حقیقی یا حقوقی به منظور تصرف یا ذیحق معرفی کردن خود یا دیگری، مبـادرت نمایـد یـا بدون اجازه سازمان حفاظت محیط زیست یا مراجع ذیصلاح دیگر، مبادرت به عملیاتی نماید که موجب تخریب محیط زیست و منابع طبیعی گردد یا اقـدام بـه هرگونـه تجـاوز و تـصرف عدوانی یا ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق در موارد مذکور نماید، به مجازات یک ماه تا یـک سال حبس محکوم میشود.