چکیده:
تاریخ های محلی یکی از منابع بسیار با ارزش در شناخت تاریخ و جغرافیای دنیای اسلام و مهم تر از آن شناخت رجال و دانشمندان اسلامی و تحقیق دربـاره تمدن و فرهنگ اسلامی هسـتند. در ایـن زمینـه ، خراسـان پیشـتاز اسـت و آثـار فراوانی درباره آن در قرن های سوم تا ششم تالیف شده است . یکی از ایـن آثـار که منبعی منحصر به فرد درباره شهر بخارا بـوده اسـت ، تـاریخ بخـارای غنجـار است که به سال ٤١٢ ه . ق درگذشته است . از این اثر، نسخه ای شناخته نشده و تنها بخش هایی از آن در منابع بعدی بر جای مانده است . این مقالـه بـه بررسـی زندگی غنجار، تاریخ بخارا و قطعات باقیمانده آن میپردازد.
خلاصه ماشینی:
او انگیزه تـألیف خـود را نگـارش تـاریخ قزوین میداند که پیش از آن به صورت مختصر مورد توجه قرار گرفته بود و در این بـاره مینویسد: إما ببلدة کتواریخ بغداد للحافظ أبی بکر الخطیب و غیره و تاریخ مصر لأبـی سعد بن یونس و واسط لأسلم ابن سهل و اصبهان لأبی بکر ابـن مردویـه ، و ابـن منده ، و أبی نعیم ، و همدان لصالح بن أحمد الحـافظ ثـم لکیاشـیرویه ، و نیسـابور للحاکم ، و هراة لأبی إسحاق بن معین و بلخ ، لأبـی اسـحاق المسـتملی و غیـره ، و مرو للعباس بن مصعب ، و لأحمد بن سیار و غیرهما و بخارا لأبی عبدالله غنجار و سمرقند لأبی سعد الادریسی لم أر من هذا الضرب تاریخـا لقـزوین إلا المختصـر الذی ألفه الحافظ الخلیل بن عبدالله رحمه الله .
هارون بن مهدی بن ابی جعفر منصور با توضیح این که از اهل بغداد بود که به مـاوراءالنهر آمـده اسـت ، مـیافزایـد: قـال غنجـار: تـوفی ابوالعباس بفرغانۀ فی سنۀ ,٣٥٧ ٥٢٢/١٢: قال غنجار فی تاریخ بخارا: أبوبکر محمد بن إبراهیم بن أحمد الفقیه البصـیر، من درب میدان ، روی عن أبی بکر بن حریث و علی بن موسی القیسـی و غیرهمـا، تـوفی فی غرة ذی القعدة سنۀ تسع و ثلاثین و ثلاثمائۀ، و قال : أبو عبدالله محمد بن اسماعیل بـن ابراهیم بن بشیر المیدانی، من درب میدان ، روی عن القعنبی و سعید بـن منصـور و یحیـی بن یحیی و محمد بن سلام و غیرهم ، روی عنه أبـو عصـمۀ أحمـد بـن محمـد بـن أحمـد الیشکری و أبو علی الحسین بن الحسین البزار، توفی لیلۀ الأحـد لـثلاث یقـین مـن ربیـع الأول اثنتین سنۀ.