چکیده:
فروپاشی شوروی باعث ایجاد تحول عظیمی در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز شد. از همان زمان وجود ذخایر طبیعی در تعدادی از این کشورها به عنوان عاملی مهم در پیشرفت اقتصادی مورد توجه قرار گرفت. وجود این ظرفیت از سویی سبب جلب توجه قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای به این کشورها شد. از سوی دیگر محصور بودن این کشورها در خشکی و انحصار روسیه بر خطوط انتقال انرژی، موجب شد که این کشورها نیز برای کاهش وابستگی، در پی شرکای جدید برآیند؛ در این مقاله ترکمنستان به عنوان کشوری از مجموعه سابق شوروی و ایران به عنوان بازیگر منطقه ای و ذینفع در کنش های انرژی منطقه، مورد توجه قرار گرفته و نقش عامل انرژی در روابط دو کشور بررسی می شود. سوال این است که عامل انرژی چه نقشی در روابط ایران و ترکمنستان، پس از فروپاشی شوروی داشته است؟ فرضیه مقاله این است که عامل انرژی باعث همکاری دو کشور و نزدیکی آنها به یکدیگر شده است. در این پژوهش، منابع انرژی دو کشور و جایگاه جهانی و منطقه ای آنها و سپس پروژه های مشترک و سرمایه گذاری های دو کشور در زمینه بهره برداری یا انتقال انرژی معرفی و مورد بررسی قرار می گیرد. در انجام این پژوهش از اخبار خبرگزاری ها، آمارهای رسمی و همچنین کتاب ها و مقالات تحلیلی استفاده شده است
خلاصه ماشینی:
از سوي ديگر محصور بودن اين کشورها در خشکي و انحصار روسيه بر خطوط انتقال انرژي ، موجب شد که اين کشورها نيز براي کاهش وابستگي ، در پي شرکاي جديد برآيند؛ در اين مقاله ترکمنستان به عنوان کشوري از مجموعه ي سابق شوروي و ايران به عنوان بازيگر منطقه اي و ذينفع در کنش هاي انرژي منطقه ، مورد توجه قرار گرفته و نقش عامل انرژي در روابط دو کشور بررسي مي شود.
به علاوه ، وجود مرزهاي طولاني و مشترک بين دو کشور، ظرفيت هاي اقتصادي ترکمنستان به ويژه در بخش نفت و گاز، نقش اين کشور به عنوان دروازه ي ورود ايران به آسياي مرکزي ، عضويت ترکمنستان در اکو و نقش کليدي اين کشور در اجراي طرح هاي اکو به ويژه در زمينه ي حمل و نقل و نهايتا اهميت اين کشور به عنوان يکي از کشورهاي ساحلي درياي خزر، از ديگر عواملي است که موجب توجه ويژه ي ايران به اين کشور شده است (دامن پاک جامي ، ١٣٨٨ :٢٧٤).
ايران به عنوان يکي از همسايگان ترکمنستان ، به دلايل جغرافيايي و اقتصادي مي تواند سهم مهمي در روند توسعه ي همکاري هاي دوجانبه داشته باشد که به اين شرح است : ١- توان بالا در خدمات مهندسي نفت و گاز ٢- همجواري با کشورهاي مصرف کننده ي گاز ٣- دارا بودن توان مصرف انرژي در مناطق مختلف کشور ٤- امکان معاوضه ي گاز ٥- دسترسي به آب هاي آزاد و سهولت رساندن نفت و گاز به بازارهاي بين المللي ٦- دارا بودن دانش فني و نيز داشتن نيروي متخصص در اين زمينه ٧-تمايل ترکمنستان به کاهش وابستگي به سيستم انحصاري گازروسيه (بوالوردي ،١٣٨٥ ٩٨).