چکیده:
در دهه های اخیر، رشد و گسترش سکونتگاه های غیررسمی در اطراف شهرهای بزرگ به ویژه در کشورهای در حال توسعه با ماهیتی خودرو و خودجوش، مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی عدیده ای را به همراه داشته که در نهایت باعث بروز ناپایداری الگوی توسعه شهری در کشورهای مذکور شده است. هدف این مقاله، بررسی و ارزیابی تطبیقی شاخص های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در شهرک انقلاب و حصار امیر(به عنوان سکونتگاه های غیررسمی) با منطقه 19 شهر تهران می باشد. در این راستا به منظور ارزیابی وضعیت شاخص ها در دو سکونتگاه مذکور، در مقایسه با شهر تهران از روش آماری تحلیل واریانس استفاده شد. نتایج تحقیق نشان می دهد که شهرک انقلاب و حصار امیر از لحاظ شاخص های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، نسبت به شهر تهران در سطح پایین تری قرار دارد. همچنین نتیجه ی بررسی تحولات فرهنگی و اقتصادی با استفاده از آزمون خی دو نشان می دهد که سکونتگاه های مذکور در حال گذار از فرهنگ سنتی خود به فرهنگ شهری می باشند و به نوعی شیوه ی زندگی شهری پیدا کرده اند.
خلاصه ماشینی:
واژگان کلیدی : سکونتگاههای غیررسمی ، شاخص هـای اجتمـاعی ، اقتـصادی و فرهنگی ، کلان شهر تهران ، شهرک انقلاب ، حصار امیر مقدمه حاشیه نشینی پدیده ای است که در مدت شصت سـال گذشـته در شـهرهای بزرگ ایران پدیدار شده و به طورکلی ناشی از تحولات اجتماعی ، اقتصادی و رونـد شهرنشینی و شهرگرایی ناهمگون ایران به ویـژه در نـیم قـرن اخیـر اسـت (حـاج یوسفی ،١٣٨٢: ١٨١).
هدف مقاله حاضر ارزیابی تطبیقی شاخص های فوق الذکر در سـکونتگاه هـای مذکور نسبت به منطقه ی ١٩ شهر تهران می باشد و در راستای آن این تحقیق بـه دنبال پاسخ گویی به پرسش های زیر می باشد: ١- سکونتگاه های حصار امیر و شهرک انقلاب در مقایسه با شهر تهران دارای چه ویژگی های اجتماعی ، اقتصادی و کالبدی هستند؟ ٢- آیا قرارگیری این سکونتگاه ها در مجاورت شهر تهران با گذشت زمان بـه بروز افتراق فرهنگی ، اقتصادی میان سکنه آنها انجامیده است ؟ مبانی نظری تحقیق طی چند دهه ی گذشته مطالعات و بررسـی هـای متعـددی در زمینـه کـلان شهرها و سکونتگاه های غیر رسمی در جهان و ایران انجام شـده اسـت .
سـپس بـا اسـتفاده از پیمـایش میـدانی و بـه کـارگیری شاخص ها در قالب پرسشنامه طراحی شده بـرای بررسـی تطبیقـی شـاخص هـای اجتماعی ، اقتصادی و کالبدی سکونتگاه های حصار امیر و شهرک انقلاب با منطقه ١٩ کلان شهر تهران اقـدام شـد.