چکیده:
تکنیک تاکسونومی عددی یکی از تکنیک های تصمیم گیری چندمتغیره برای ارزیابی و رتبه بندی بوده و کاربرد زیادی در مطالعات برنامه ریزی و توسعه دارد. این مدل نیز نظیر سایر مدلهای تصمیم گیری چند متغیره دارای معایبی است، از مهمترین ایرادهای وارده بر این مدل، یکسان فرض شدن شاخص ها و هم جهت بودن شاخص ها می باشد. لذا هدف مقاله حاضر ارائه روش شناسی مناسب اصلاح مدل و رفع محدودیت های آن و معرفی مدل تاکسونومی اصلاح شده است. پس از معرفی مدل اصلاح شده، برای نمایش بهتر تفاوت نتایج، از دو مدل برای سنجش سطح توسعه مناطق روستایی شهرستان های استان مازندران استفاده شد. روش تحقیق توصیفی و از نوع کاربردی است و در زمینه جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای بر پایه داده های آماری سرشماری سال 1385 است. جامعه آماری تحقیق مناطق روستایی استان مازندران مشتمل بر 16 شهرستان است. مقایسه نتایج حاصل حاکی از افزایش دقت مدل تاکسونومی عددی اصلاح شده در مقایسه با مدل تاکسونومی رایج است، بطوری که مقادیر ضرایب درجه توسعه (Fi) و رتبه در این مدل ها تفاوت قابل توجهی داشته است. براساس مدل تاکسونومی عددی مناطق روستایی شهرستان قائم شهر با درجه توسعه 0.455 دارای رتبه 1 و مناطق روستایی شهرستان گلوگاه با درجه توسعه 0.476 دارای رتبه 3 بوده است، اما در مدل اصلاح شده که امکان وزن دهی به شاخص های مهمتر وجود داشته و جهت شاخص ها یعنی مثبت و منفی بودن معنادار شد، سطح توسعه مناطق روستایی شهرستان گلوگاه با درجه توسعه 0.396 به رتبه 1 و شهرستان قائم شهر با درجه توسعه 0.420 به رتبه 2 تغییر یافت.
خلاصه ماشینی:
جدول (١) شاخص های سنجش سطح توسعه نواحی روستایی استان مازندران به تفکیک شهرستان (ماتریس داده ها یا N) شاخص شهرستان 4,5 38,7 22 8,4 13,7 24,5 21,1 6,8 15,8 5,6 78 53,4 2,2 9,6 آمل 3,0 38,6 15 5,3 7,4 16,9 24,2 10,2 10,2 2,3 66,5 45,3 6,4 8,7 بابل 3,0 41,8 37,4 11 13,2 9,9 20 22 22 4,4 94,5 62,6 28,6 60,4 بابلسر 4,9 31,5 19,8 18,6 10,5 15,1 22,3 22,1 11,6 5,8 24,4 67,4 9,3 15,1 بهشهر 4,3 37,2 9,7 3,9 7,2 23,3 17,1 2,5 9 2,2 71,3 55,9 2,9 24,4 تنکابن 2,8 41,5 27,8 9,7 6,9 15,3 20,3 16,7 15,3 4,2 86,1 45,8 4,2 18,1 جویبار 3,9 33,8 13,6 4,3 13 11,1 17,3 4,9 6,8 0 59,3 35,2 1,2 22,2 چالوس 4,5 37,6 10,5 5,7 5,7 62,9 23,8 1,9 8,6 3,8 34,3 61 2,9 21,0 رامسر 4,3 36 20,2 7,7 14 24,4 19,9 6,5 27,4 5,1 64,4 61,4 7 39,8 ساری 7,7 26,5 11,3 3,1 6,9 11,3 24,7 5,7 19,5 0,6 35,2 42,1 1,9 0,6 سوادکوه 3,7 34,4 31,3 9,3 17,3 46 17,9 12 39,3 6,7 84,7 53,3 11,3 65,3 قائم شهر 7,5 34,5 39,3 14,3 28,6 50 20,8 32,1 42,9 3,6 53,6 50 14,3 46,4 گلوگاه 7,2 35,3 29,2 16,9 15,7 34,8 19,9 16,9 21,3 2,2 96,6 76,4 13,5 71,9 محمودآباد 5,3 38,1 30,2 11,9 13,5 18,3 23,7 11,1 24,6 4,8 39,7 74,6 6,3 37,3 نکا 7,4 33,8 12,8 5,2 9,3 26,2 21,6 3,5 8,1 1,2 72,7 52,3 4,1 11,0 نور 7,7 36,2 29,5 3,8 13,6 12,9 19,2 7,6 11,4 4,5 81,1 75,8 3 35,6 نوشهر منبع داده های خام : مرکز آمار ایران ، سرشماری عمومی نفوس و مسکن ، شناسنامه آبادی های استان مازندران ، ١٣٨٥ تکنیک تاکسونومی عددی ساختار مدل تاکسونومی عددی بعنوان مدل چندمتغیره برای ارزیابی شباهت ها و نزدیک ها بین واحدهای تاکسونومیک و درجه بندی عناصر به شرح زیر است : ١- تشکیل ماتریس داده ها (n منطقه مختلف و m شاخص ): مناطق در سطر ماتریس و شاخص ها در ستون قرار می گیرند.