چکیده:
به مجموعهای از تواناییهای مادی و معنوی که در قلمرو یک واحد جغرافیایی- سیاسی بهنام کشور وجوددارد، قدرت ملی گفتهمیشود. سنجش و اندازهگیری قدرت ملی کشورها بهمنظور تعیین جایگاه کشور در نظام ژئوپلیتیک جهانی و مقایسه قدرت کشورها، همواره از دغدغههای جغرافیدانان سیاسی، دانشمندان علوم سیاسی و روابط بینالملل بودهاست. ازهمینرو، تلاشهای متعددی از سوی صاحبنظران برای سنجش قدرت کشورها در قالب ابداع روشها و مدلهای تکمتغیره و چندمتغیره محدود انجامشدهاست. در این پژوهش با مروری بر مدلهای پیشین سنجش قدرت ملی و با استفاده از مدل جدید سنجش قدرت ملی، قدرت کشورهای جهان اسلام در قالب نه فاکتور اقتصادی، سیاسی، نظامی، فضایی، فرامرزی، سرزمینی، علمی و فناوری، اجتماعی و فرهنگی بررسی و ارزیابی شدهاست. بر این اساس، ضمن مشخصکردن رتبه کشورهای جهان اسلام از نظر میزان قدرت در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و... به مقایسه رتبه جمهوری اسلامی ایران با کشورهای مذکور در هریک از فاکتورهای نهگانه و همچنین در مجموع فاکتورها (میزان قدرت ملی) پرداخته، و در پایان نیز ساختار سهسطحی قدرت بر اساس مدل مزبور ترسیم شده و جایگاه کشورهای جهان اسلام در این ساختار مشخصشدهاست
خلاصه ماشینی:
در این پژوهش با مروری بر مدلهای پیشین سنجش قدرت ملی و با استفاده از مدل جدید سنجش قدرت ملی، قدرت کشورهای جهان اسلام در قالب نه فاکتور اقتصادی، سیاسی، نظامی، فضایی، فرامرزی، سرزمینی، علمی و فناوری، اجتماعی و فرهنگی بررسی و ارزیابی شدهاست.
به مقایسه رتبه جمهوری اسلامی ایران با کشورهای مذکور در هریک از فاکتورهای نهگانه و همچنین در مجموع فاکتورها (میزان قدرت ملی) پرداخته، و در پایان نیز ساختار سهسطحی قدرت بر اساس مدل مزبور ترسیم شده و جایگاه کشورهای جهان اسلام در این ساختار مشخصشدهاست .
این توضیح لازم است که سنجش قدرت در این مدل بر پایه نه فاکتور اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، فرامرزی، سرزمینی، نظامی، فضایی و علمی صورتگرفتهاست که از مجموع این فاکتورها قدرت ملی کشورها مشخص، و هر فاکتور از چند متغیر و شاخص تشکیلشدهاست که اطلاعات مربوط به متغیرها و شاخصها بهطور عمده از سازمانها و نهادهای رسمی بینالمللی همانند یونسکو، فائو، سازمان تجارت جهانی، بانک جهانی و ...
ده قدرت برتر جهان اسلام در فاکتور فرهنگی چنانکه در نمودار فوق (نمودار 2) نشاندادهشدهاست رتبهبندی کشورها در فاکتور فرهنگی، بدین صورت است که کشورهای ترکیه، جمهوری اسلامی ایران، مصر، اتیوپی، تونس، لبنان، مالزی، کویت، الجزایر و مراکش رتبههای یکم تا دهم را به خود اختصاصدادهاند.
در این مقاله سنجش قدرت ملی کشورها از طریق جمع جبری امتیازات مثبت و منفی کشورها درباره 87 متغیر و در قالب نه فاکتور اقتصادی، سیاسی، سرزمینی، اجتماعی، فرهنگی، علمی، نظامی، فرامرزی و فضایی انجامشد؛ اگرچه بهطور عمده جهان اسلام از 50 کشور اسلامی تشکیل میشود، اما با توجه به فقدان اطلاعات برخی کشورها مانند برونئی، جیبوتی و...