چکیده:
آمایش مناطق مرزی در ایران، به دلیل وجود مرزهای طولانی و قرارگیری بیش از نیمی از استان های کشور در مرزهای بین-المللی با کشورهای همجوار، از جایگاه ویژه ای در نظام برنامه ریزی کشور برخوردار است. بنابراین، هدف این مقاله، ضمن تبیین جایگاه آمایش مناطق مرزی در نظام برنامه ریزی کشور؛ شناخت عناصر و مولفه آن، چگونگی ارتباط این عناصر با دیگر عناصر نظام برنامه ریزی کشور و شناخت اهمیت و ضرورت پرداختن به آمایش مناطق مرزی است. نتیجه گیری مطالعات این مقاله نشان می دهد که توسعه و امنیت در مناطق مرزی، لازم و ملزوم یکدیگر است. همچنین، شدت عدم تعادل منطقه ای میان مناطق مرزی و مناطق داخلی در ایران بر توسعه ملی تاثیرگذار است. به عبارت دیگر، اگر چه توسعه نیافتگی در مناطق مرزی که منجر به ناامنی می شود، اثرات خود را بر توسعه نیافتگی و ناامنی در کل کشور می گذارد. اما موانع ذهنی و عینی زیادی تاکنون باعث شده است این گونه تاثیرات منفی ادامه داشته باشد. آمایش مناطق مرزی سعی دارد این موانع را بردارد و با ارایه یک نوع برنامه ریزی فضایی- راهبردی، توسعه یکپارچه و پایداری ملی را تحقق بخشد.
خلاصه ماشینی:
با شرايطي که جهان در قرن بيست و يکم پيداکرده و يا پيداخواهدکرد، از نظر اتحاد ميان کشورها و برداشتن موانع ذهني و فيزيکي در برابر اين اتحاد، اين پرسش ها توسط انديشمندان علوم سياسي ، جغرافيايي و برنامه ريزي منطقه اي مطرح مي شود که آيا سيستم دولت حکومت هاي ملي پايدار مي ماند و يا اينکه مرزها کم رنگتر از گذشته مي شود؟ آيا شرايط عکس العملي که در برابر جهاني شدن در بسياري از مناطق جهان در حال بروز است ، و به صورت درگيري و نزاع هاي قومي و فرهنگي نمود پيدا مي کند، مناطق مرزي را متأثر مي سازد؟ و آيا مناطق مرزي به همين صورت باقي مي ماند؟(هاروي ،١٣٨٧،ص ١٧٦؛هافتون و کانسل ،١٣٨٨،ص ٨٦).
حساسيت ها و اهميت مطالعات و تحقيقات مرتبط با آمايش مناطق مرزي در هر کشور، مطالعه در اين حوزه به دليل شرايط ويژه ايران -نظر به آسيب پذيري ، بحران خيزي و در نتيجه کاهش قدرت کنترل امنيت اين مناطق در اثر وجود تهديدات دايمي امنيتي و نظامي از يک سو و لزوم چاره انديشي هاي همه جانبه آن به سبب افزايش ميزان تاثير گذاري اين مناطق در امنيت ملي جمهوري اسلامي ايران از سوي ديگر- داراي اهميت و حساسيت بسياري است .