چکیده:
یکی از بحث هایی که در زبان شناسی شناختی مطرح می شود، چگونگی درک حوزه های انتزاعی است. حوزه های فیزیکی و عینی نظیر مکان به صورت مستقیم درک می شوند. در اثر تعاملات روزمــره انسان با چنین حوزه هایی، طرحواره هایی (مفاهیمی) در ذهن انسان ساخته می شوند. انسان با ایجاد تناظر بین حوزه های انتزاعی و عینی، از این طرحواره های موجود در ذهـن که از حوزه های عینی حاصل شده اند، در درک حوزه های انتزاعی بهره می گیرد. در این پژوهش، با تکیه بر بحث های زبان شناختی مطرح در این زمینه، به بررسی رابطه زمان و مکان در دستور فارسی پرداخته ایم. به همین منظور، معانی مختلف حروف اضافه «در» و «سر» را از فرهنگ سخن انوری (1381) استخراج نموده و سپس با استفاده از معیارهای تایلر و ایوانز (2003) معنای اولیه و معانی متفاوت هر حرف اضافه را معین و در نهایت شبکه معنایی آن را ترسیم کرده ایم. بررسی شبکه معنایی حروف اضافه حاکی از آن است که در زبان فارسی، عبارات زمانی بر پایه عبارات مکانی شکل می گیرند. به عبارت دیگر، مکان (حوزه عینی) مقدم بر زمان (حوزه انتزاعی) بوده و این فرآیند حاصل استفاده از ابزارهای شناختی نظیر جسمی شدگی، طرحواره های تصویری و غیره است.
خلاصه ماشینی:
بررسی شبکه معنایی حروف اضافه ی «در» و «سر» 1 محمد راسخ مهند نفیسه رنجبر ضرابی ٢ چکیده یکی از بحث هایی که در زبان شناسی شناختی مطرح میشود، چگونگی درک حوزه های انتزاعی است .
به همین منظور، معانی مختلف حروف اضافه «در» و «سر» را از فرهنگ سخن انوری (١٣٨١) استخراج نموده و سپس با استفاده از معیارهای تایلر و ایوانز (٢٠٠٣) معنای اولیه و معانی متفاوت هر حرف اضافه را معین و در نهایت شبکۀ معنایی آن را ترسیم کرده ایم .
به عبارت دیگر، مکان (حوزة عینی) مقدم بر زمان (حوزة انتزاعی) بوده و این فرآیند حاصل استفاده از ابزارهای شناختی نظیر جسمیشدگی، طرحواره های تصویری و غیره است .
در بخش چهارم ، راه های مشاهده صحنۀ مکانی مطرح میشود و در ادامه شبکه معنایی(semantic network) حروف اضافه را ترسیم خواهیم نمود تا با استفاده از آن به بررسی رابطه مکان و زمان بپردازیم .
به عنوان مثال ، در زبان فارسی برای حرف اضافۀ «در» در فرهنگ بزرگ سخن (١٣٨١) ٢٦ معنی ارائه شده است که از آن میان معنای «درون ، داخل » به عنوان معنای اولیه در نظر گرفته شده و به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در سایر معانی موجود به شبکه به چشم میخورد و به عبارت دیگر، در ایجاد مفهوم سازیهای حاصل از آن حرف اضافه نقش دارد.
در این بخش از شبکۀ معنایی که به صورت تیره نشان داده شده است ، از حوزة عینی و فیزیکی مکان در درک حوزه انتزاعی زمان استفاده میشود.