چکیده:
ﺣﻴﺎت، ﺗﻜﺎﻣﻞ، و زوال ﺷﻬﺮﻫﺎ در ادوار ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در ﻃﻮل زﻣﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﺗﺮاﻛﻢ و ﻣﺎﻫﻴﺖ ﮔﺮوهﻫﺎی ﺳﺎﻛﻦ در ﺷﻬﺮ، ﻛﺎﻟﺒـﺪ و ﻧﻮع ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎی ﺟﺎری در آن را ﻧﻴﺰ ﻣﺘﺤﻮل ﻣﻲﻛﻨﺪ. ﺷﻬﺮ ﻣﺴﺠﺪﺳﻠﻴﻤﺎن، اوﻟﻴﻦ ﺷﻬﺮ ﻧﻔﺘﻲ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ و ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺷﺮﻛﺖﺷﻬﺮ ﻣﻌﺪﻧﻲ اﻳﺮان، در ﻃﻮل ﺣﻴﺎت ﺧﻮد از دوران ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ، ﻓﺮاز و ﻧﺸﻴﺐﻫﺎﻳﻲ را ﭘﺸﺖ ﺳـﺮ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﻛﻪ ﻓﻀﺎی اﻗﺘﺼـﺎدی و اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻛﺎﻟﺒـﺪ آن را دﺳـﺖﺧـﻮش ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﺑﺴ ـﻴﺎری ﻛ ـﺮده اﺳ ـﺖ و اﻣ ـﺮوز درﮔﻴ ـﺮ ﻣﺸ ـﻜﻼت ﭘﻴﭽﻴ ـﺪة ﻛﺎﻟﺒ ـﺪی، اﻗﺘﺼ ـﺎدی، ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ ــ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ، و زﻳﺴـﺖﻣﺤﻴﻄـﻲ اﺳـﺖ. در اﻳـﻦ ﭘـﮋوﻫﺶ ﻛـﻪ ﺑـﺎ روش ــ ــ ــ ـ ـ ـ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ـ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ و ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎی ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺷﻬﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه، ﻋﻼوه ﺑـﺮ ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺪاﻳﺶ و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺷـﻬﺮ در دورهﻫـﺎی ﻣﺨﺘﻠـﻒ، ﻣﺴﺠﺪﺳـﻠﻴﻤﺎن در ﺣﻜﻢ ﺳﻜﻮﻧﺖﮔﺎﻫﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮﭘﺬﻳﺮ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮونزا ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ آن ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴـﺮ اﻧﻘﻄـﺎع ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰی ﺷـﻬﺮی و ﺗﻜﻴـﻪ ﺑـﺮ اﻫـﺪاف ﺗﻚ ﺑﻌﺪی اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺎ ﻫﻮﻳـﺖ ﺷـﻜﻞﻳﺎﻓﺘـﻪ و ﺗﻌﻠـﻖ ﺧـﺎﻃﺮ ﺳـﺎﻛﻨﺎن ﺷـﻬﺮ ﻣﻮﺟـﺐ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ و ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻣﺸﻜﻼت ﺷﻬﺮی در اﻳﻦ ﺳﻜﻮﻧﺖﮔﺎه ﺷﺪه اﺳﺖ.
Life، evolution and decadence of cities in time are under influence of various factors. The factors also change the density and the nature of inhabitant groups in cities and the current fabric and the kind of activities performing in them. Masjed Soleiman، as the first oil city in middle-east and the first city with the mineral company in Iran، in its lifespan since ancient times، was affected by various factors and has witnessed a lot of vicissitudes that has changed its fabric and economical and social space. Therefore، now it suffers from a lot of complex problems such as fabric، economical، social-cultural and environmental problems. The present study، which has been conducted through descriptive-interpretive method and based on historical geography analysis، has scrutinized the emergence and changes of the city through different periods of time. It also has scrutinized Masjed Soleiman as an inhabitant place affected by external factors. The results show that reciprocal factors like urban schematization cessation and dependence on one-dimensional goals and also inhabitants’ shaped identity and sense of belonging to the city has increased the complexity and urban problems of this residence.
خلاصه ماشینی:
ﭘﮋوﻫﺶﻧﺎﻣﺔ ﺗﺎرﻳﺦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻗﺘﺼﺎدی، ﺳﺎل اول، ﺷﻤﺎرة دوم، ﭘﺎﻳﻴﺰ و زﻣﺴﺘﺎن 1931 ﻣﺴﻌﻮد ﺻﻔﺎﻳﻲﭘﻮر و دﻳﮕﺮان 301 ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪﺳـﻠﻴﻤﺎن ﺑـﻪ ﺷـﻜﻞ ﻏﻴـﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ از ﺳﻮی ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻔﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﺷﺪ؛ ﺑﺪﻳﻦﻧﺤـﻮ ﻛـﻪ ﺷـﺮﻛﺖ ﻧﻔـﺖ اﺟـﺎزة ﺳـﺎﺧﺖ واﺣﺪﻫﺎی ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ ﺟﺪﻳﺪ را ﻧﻤﻲداد و درﻧﺘﻴﺠﻪ روﺳـﺘﺎﻳﻴﺎن ﻳـﺎ ﻋﺸـﺎﻳﺮ ﻣﻬـﺎﺟﺮ ﺑـﻪﺳـﺨﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ در ﺷﻬﺮ ﺳﻜﻮﻧﺖ ﮔﺰﻳﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان و ازﺑﻴﻦرﻓﺘﻦ ﻗـﺪرت ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻔﺖ ﻫﺠﻮم ﺑﻲ روﻳﺔ ﻣﻬﺎﺟﺮان روﺳﺘﺎﻳﻲ و ﻋﺸﺎﻳﺮی ﺑﻪ ﺷﻬﺮ اﺑﻌﺎد ﮔﺴﺘﺮده ای ﺑﻪﺧـﻮد ﮔﺮﻓﺖ و روﺳﺘﺎﻳﻴﺎن ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﺼﺎﻟﺢ ارزانﻗﻴﻤـﺖ روی ﺗﭙـﻪﻫـﺎی اﻃﺮاف و در داﺧﻞ درهﻫﺎ ﻛﺮدﻧﺪ )ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﺔ اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن، 2631: 7 - 8(.
8 دورة ﻫﺸﺘﻢ: راﻫﺒﺮد ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ ﺷﻬﺮ در اﺑﺘﺪای دﻫﺔ 0731 ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻔﺖ ﮔﺰارﺷﻲ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﻳﻦﻛﻪ ﻣﺴﺠﺪﺳﻠﻴﻤﺎن روی ذﺧﺎﻳﺮ ﻧﻔﺖ و ﮔﺎز ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و، ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻗﺮارداﺷﺘﻦ روی ﮔﺴﻞ زﻟﺰﻟﻪﺧﻴﺰ، زﻧـﺪﮔﻲ در اﻳـﻦ ﻣﺤـﺪوده ﭘﮋوﻫﺶﻧﺎﻣﺔ ﺗﺎرﻳﺦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻗﺘﺼﺎدی، ﺳﺎل اول، ﺷﻤﺎرة دوم، ﭘﺎﻳﻴﺰ و زﻣﺴﺘﺎن 1931 ﻣﺴﻌﻮد ﺻﻔﺎﻳﻲﭘﻮر و دﻳﮕﺮان 501 ﺧﻄﺮﺳﺎز اﺳﺖ اراﺋﻪ ﻛﺮد.
ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﻳﻦ ﺷﻬﺮ، ﻛﻪ ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ ﺣﻴـﺎت دوﺑـﺎرة آن اﺳـﺖ، درﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ وﺟﻮد ﺻﻨﻌﺖ ﻓﻌﺎل ﻧﻔﺖ در ﺳـﺎلﻫـﺎی ﻣﺘﻤـﺎدی، ﻣﺴﺠﺪﺳـﻠﻴﻤﺎن ﻣﺤـﻞ ﺣﻀﻮر ﺑﺴﻴﺎری از ﻣﺮدم اﻳﺮان و اﺗﺒﺎع ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﻪوﻳﮋه ﻧﻴﺮوﻫﺎی ﻣﺘﺨﺼﺺ اﻳﻦ ﺻـﻨﻌﺖ ﺑـﺮای اﺷﺘﻐﺎل ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ روﻧﻖ ﺑﺨﺸﻴﺪه اﺳﺖ، اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﻗﻒ ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻔﺖ از ﭘﮋوﻫﺶﻧﺎﻣﺔ ﺗﺎرﻳﺦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻗﺘﺼﺎدی، ﺳﺎل اول، ﺷﻤﺎرة دوم، ﭘﺎﻳﻴﺰ و زﻣﺴﺘﺎن 1931 ﻣﺴﻌﻮد ﺻﻔﺎﻳﻲﭘﻮر و دﻳﮕﺮان 701 ﻳﻚ ﺳﻮ و ﻧﺒﻮد ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ از ﺳﻮی دﻳﮕﺮ، ﺳﺎﻳﺔ ﺑﻲﻛﺎری ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳـﻦ ﺷـﻬﺮ ﻫـﺮ ﻟﺤﻈـﻪ ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮ ﺷﺪ و ﺑﺨﺶ ﺧﺪﻣﺎت، ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰیﻧﺸﺪه ﺑﻪ ﺑﺨﺶ اﺻـﻠﻲ اﻗﺘﺼـﺎدی اﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ، ﻗﺎدر ﻧﻴﺴﺖ اﻓﻖ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ را ﺑﺮای ﺷﻬﺮ ﭘﺮﺟﻤﻌﻴﺘﻲ ﻧﻈﻴـﺮ ﻣﺴﺠﺪﺳﻠﻴﻤﺎن ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻛﻨﺪ و ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻧﺮخ ﺑﻲﻛﺎری در اﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺣﺪود 03 درﺻﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ.
(
, 
, 
)
