مهاجرت های قومی و تغییر ساختار اجتماعی شهرهای ایران مقاله

در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ در ﺳﻄﺢ ﻣﻠﻲ، اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﻤﻌﻴـﺖ ﺷـﻬﺮی ﻧﺎﺷـﻲ از ﻣﻬـﺎﺟﺮت ﻫـﺎی روﺳـﺘﺎﺋﻲ و‬‬‬‫ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻣﺘﺸﻜﻞ از اﻗﻮام و ﻃﻮاﻳﻒ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻋﻮارض ﻧﺎﺷﻲ از آن ﻳﻜﻲ از دﺷـﻮاری ﻫـﺎ و ﻣﺸـﻜﻼت در‬‬‬‫ﻛﺸﻮر ﻣﺎﺳﺖ. ﭘﻨﺞ ﮔﺮوه ﻗﻮﻣﻲ ﺑـﺎ ﻓﺮﻫﻨـﮓ و ﻫﻮﻳـﺖ ﻫـﺎی ﻧﺴـﺒﺘﺎ ﻣﺴـﺘﻘﻞ در ﻗﺎﻟـﺐ ﺟﻮاﻣـﻊ روﺳـﺘﺎﺋﻲ‬‬‬‫ﻳﻜﺠﺎﻧﺸﻴﻦ، 161 اﻳﻞ و 916 ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻛﻮچ ﻧﺸـﻴﻦ در ﺳـﺮزﻣﻴﻦ ﻣﻠـﻲ در ﺣـﺎل اﻳﺠـﺎد ﻫﻮﻳـﺖ ﺟﺪﻳـﺪی از‬‬‬‫ﺷﻬﺮﻫﺎی ﺣﺎﺷﻴﻪ ای اﻳﺮان ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﮔﺬار از ﺷﻬﺮﻫﺎی دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎی اﻗﻮام را ﻃﻲ ﻣـﻲ ﻛﻨﻨـﺪ.‬‬‬‫در ﻃﻮل 03 ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ، ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﻲ ﺷﺘﺎﺑﺎن، ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻫﺎی ﻗﻮﻣﻲ را ﺑﻪ داﺧﻞ ﺷﻬﺮﻫﺎ در ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﺣﺎﺷـﻴﻪ‬‬‬‫ای ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻛﺮده و ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻤﻲ از اﻗﻮام، ﻃﻮاﻳﻒ و ﮔﺮوه ﻫﺎی ﻗـﻮﻣﻲ را ﺑـﻪ داﺧـﻞ ﺷـﻬﺮﻫﺎ ﻓﺮاﺧﻮاﻧـﺪه‬‬‬ ‫اﺳﺖ.‬‬‬‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﻀﺎﺋﻲ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻫﺎی درون ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻲ، درون اﺳﺘﺎﻧﻲ و ﺑﺮون اﺳﺘﺎﻧﻲ ﺣﻜﺎﻳﺖ از اﻳﻦ ﻧﻮع‬‬‬‫ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻫﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻗﻮﻣﻲ دارد. در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﻪ ﻣﺮاﻛﺰ اﺳﺘﺎﻧﻲ از ﻫﻤﻪ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮﺗﺮ اﺳﺖ. اﻳﻦ‬‬‬‫ﻧﻮع ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺗﻔﺎوت ﻫﺎی آﺷﻜﺎری را ﺑﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻫﺎی ﺳﺎﻳﺮ اﺳﺘﺎن ﻫـﺎی ﻣﺮﻛـﺰی و ﺗﻌـﺪادی از اﺳـﺘﺎن‬‬‬‫ﻫﺎی ﺣﺎﺷﻴﻪ ای ﻣﺜﻞ ﺳﻮاﺣﻞ درﻳﺎی ﺧﺰر و ﺧﺮاﺳﺎن ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺎزﺧﻮرد ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﺑـﺎ ﺷـﻜﻞ ﻫـﺎی‬‬‬ ‫ﻗﻮﻣﻲ و ﻣﻌﻴﺸﺖ ﻫﺎی ﺷﺒﺎﻧﻲ ﻧﺪارﻧﺪ.‬‬‬‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺎ از ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه ﺗﻮﺳـﻌﻪ و ﮔﺴـﺘﺮش ﻛﺎﻟﺒـﺪی ﺷـﻬﺮﻫﺎﺋﻲ‬‬‬‫ﺣﻜﺎﻳﺖ دارد ﻛﻪ از ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮی ﻫﺴﺘﻪ ﻫﺎ و ﻛﺎﻧﻮن ﻫﺎی اوﻟﻴﺔ آﻧﻬﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ دﻫـﻪ ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﻧﻤـﻲ ﮔـﺬرد و در‬‬‬ ‫ﻃﻮل ﺳﻪ دﻫﺔ اﺧﻴﺮ ﺑﻪ رﺷﺪ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮی از ﻧﻈﺮ ﺗﻌﺪاد ﺟﻤﻌﻴﺖ و ﮔﺴﺘﺮش ﻛﺎﻟﺒﺪی دﺳﺖ زده اﻧﺪ.‬‬‬‫ﻟﻬﺬا ﺿﺮورت ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺒﺮم و ﺑﻨﻴﺎدی ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳـﻦ ﻛـﻪ ﺗﺤـﻮﻻت ﺷـﻬﺮی،‬‬‬‫روﻧﺪ ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوت ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﺸـﺖ ﺳـﺮ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮔﺬاﺷـﺖ و آﻳـﺎ‬‬‬‫ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ داﺧﻞ ﺷﻬﺮﻫﺎ و اﻳﺠﺎد زﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎی ﻏﺎﻟﺐ ﺑﺮای ﺗﺮوﻳﺞ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت رواﺑﻂ ﺳﺎﻟﻢ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺗﺎ ﭼﻪ‬‬‬‫∗‬‬‬ ‫‪as_nazarian@yahoo.com‬‬‬‬‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ آﻣﺎﻳﺶ، ﺷﻤﺎره 6‬‬‬ ‫2‬‬‬‫اﻧﺪازه راه ﮔﺸﺎی ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ؟ از ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺎ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ. ﭘـﮋوﻫﺶ در‬‬‬‫ﻳﻚ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺗﺎرﻳﺨﻲ – ﺗﻜﻮﻳﻨﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺑﺰارﻫﺎی ﺟﺪﻳﺪ و آﻣﺎرﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﻴﺪه اﺳﺖ. در‬‬‬‫ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ در ﭘﻲ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺿﻤﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ روﻧـﺪ ﺟﺮﻳﺎﻧـﺎت، ﻳـﻚ ﻧـﻮع ﻫﻤـﺎﻫﻨﮕﻲ در ﻗـﻮاﻧﻴﻦ‬‬‬‫ﻣﺪﻧﻲ، ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﻬﺮی را ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﺎﻳـﺪ ﺗـﺎ ﻣﻮاﻧـﻊ ﺣﺎﺻـﻞ از ﺗـﺄﺛﻴﺮ‬‬‬ ‫اﺷﻜﺎل اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺧﻨﺜﻲ ﻳﺎ ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزد.‬‬

‬‬‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﻪ‬‬‬ ‫ی و ﻳﻜﺠﺎﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪن ﺑﺨﺸﻲ از اﻓﺮاد ﻛﻮچ ﻧﺸﻴﻦ‬‬‬ ‫ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﻌﺔ ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﻲ و ﺗﺤﻮﻻت اﻗﺘﺼﺎدی‬‬‬ ‫ﺗ‬ ‫ﺗﻮﺳﻌ‬‬‬‬‬ ‫، ﻋﺸﺎﻳﺮ، اﻳﻼت و ﻃﻮاﻳﻒ و م ﻣﺨﺘﻠـﻒ را در ﭼـﺎرﭼﻮب ﻢ ﺑﺴـﺘﮕﻲ ﻫـﺎی‬‬‬ ‫ﻫـﻢ‬ ‫ر‬ ‫اﻗﻮام‬ ‫اﻳﺮان، ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﻗﺒﺎﻳﻞ،‬‬‬‬‬‬‬‬‬ ‫ن، ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ، ﻣﺮدم‬‬‬ ‫ﻗﻮﻣﻲ و ﻧﻈﺎم ﻣﻌﻴﺸﺘﻲ، زﺑﺎن و ﻣﺬﻫﺐ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺮی، ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن‬‬‬ ‫ﻋﺸﺎﻳ‬ ‫ز‬‬‬‬‬ ‫ن و ﺟﻐﺮاﻓﻲ ن ﻣﻲ ﺗﻮان در ﺞ ﮔﺮوه زﻳﺮ ﺧﻼﺻﻪ ﻛﺮد:‬‬‬ ‫ﭘﻨﺞ‬ ‫داﻧﺎن‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﺎن‬‬‬‬‬‬‬ ‫- ﻟﺮ و ﻟﻚ‬‬‬ ‫- ﻛﺮد‬‬‬ ‫- ﺗﺮک‬‬‬ ‫- ﻋﺮب‬‬‬ ‫- ﺑﻠﻮچ و ﻮﺋﻲ‬‬‬ ‫ﺑﺮاﻫﻮ‬‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ آﻣﺎﻳﺶ، ﺷﻤﺎره 6‬ ‫9‬‬‬‬‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐ و ﻣﻴﺰان ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻗﻮام، اﻳﻼت و ﻃﻮاﻳﻒ اﻳﺮان‬‬‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻳﻘﻴﻦ ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ از آﻏﺎز زﻧﺪﮔﻲ ﻋﻴﻼﻣﻲ ﻫﺎ در اﻳﺮان ﺗﺎ آﻣﺪن آرﻳﺎﺋﻲ ﻫﺎ، ﺣﻤﻠـﻪ‬‬‬ ‫اﻋﺮاب، ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﺮﻛﺎن ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز ﻧﻈﺎم و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻗﻮﻣﻲ ﺑﺮ اﻳﺮان ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻮده و در ﻫـﺮ دوره ای‬‬‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ و زﻣﺎﻧﻲ و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎی اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﻳﺎ اﻗﻮام ﺻﺎﺣﺐ ﻗـﺪرت ﺷـﺪه ﻳـﺎ ﺧـﻮد ﺗﺤـﺖ‬‬‬ ‫ﺳﻠﻄﺔ اﻗﻮام دﻳﮕﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﻧـﺪ. ‬‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ آﻣﺎﻳﺶ، ﺷﻤﺎره 6‬ ‫72‬‬‬‬‬ ‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﺗﺎ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اداﻣﻪ داﺷﺖ وﻟﻲ در دورة اﺧﻴﺮ ﻧﻴﺰ ﻃﺮح ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺬﻫﺒﻲ و دﻳﻨـﻲ ﻓﻀـﺎ‬‬‬ ‫را ﺑﺮای ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﺮدن ﺗﻼش ﻫﺎی ﻗﻮﻣﻲ، ﻃﺎﻳﻔﻪ و اﻳﻠﻲ ﻓﺮاﻫﻢ آورد و اﻳـﻦ ﺟﺎﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣﻬـﺎﺟﺮت ﻫـﺎی‬‬‬ ‫ﻗﻮﻣﻲ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﺤﺮان اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ درون ﺷﻬﺮی ﻣﻨﺠﺮ ﮔﺮدد.