چکیده:
در بخشی از ادبیات عرفانی و سخنان برخی از منسوبان به عرفان، عقل و عرفان در برابر هم
قرار گرفته، دو راه ناسازگار و مخالف یکدیگر تلقی شده اند. این گروه، عقل را یک منبع یا
راه تحصیل معرفت نمی دانند و برای دستاوردهای عقل و در نتیجه علوم بشری، اعتباری
قائل نیستند. از نظر ایشان، عقل نه تنها منبع معتبری برای معرفت نیست، بلکه مانع معرفت و
موجب گمراهی نیز می باشد. جالب آن که برخی از اینان برای اثبات بی اعتباری عقل، به
استدلال های عقلی متوسل شده اند. در این نوشتار، پاره ای از ادله ایشان طرح و بررسی
خواهد شد. باید تاکید کرد که مقابله بعضی از عارفان یا مدعیان عرفان با عقل، به معنای
مخالفت همه عرفا با عقل یا ناسازگاری عرفان و عقل نیست؛ چراکه این مخالفت می تواند از
سوء فهم نسبت عرفان و عقل ناشی باشد. به نظر ما عرفان و عقل نه تنها ناسازگار نیستند،
بلکه موید و معاضد یکدیگرند. اوج این تعامل و تعاضد را می توان در حکمت متعالیه
صدرایی شاهد بود.
In a part of mystical literature، as well as the words of some individuals affiliated with mysticism، intellect and mysticism have been portrayed as being at odds with each other and they were presented as two totally irreconcilable and adverse paths. These people consider intellect not as a source and a way of acquiring knowledge، thus، they give no credit to the achievements of intellect، and consequently، to the Humanities. Based on these people’s viewpoint، intellect is not only an invalid resource of knowledge but also a barrier to acquiring knowledge and a cause of falling into aberration. Interestingly، some of such individuals have resorted to logical reasoning to discredit intellect. In the present paper، some of the argumentations of these people will be addressed and investigated. It is worth emphasizing، however، that the opposition of some mystics، or so-called mystics، to intellect does not indicate as to the opposition of all mystics to intellect or the irreconcilability and conflict of mysticism and intellect، for such oppositions could simply originate from a lack of proper understanding of mysticism and intellect. We believe that not only are not mysticism and intellect irreconcilable، they are mutually confirming and supporting. The pinnacle of this mutual confirmation and support can be seen in Mulla-Sadra’s Transcendent Theosophy.
(
, 
, 
)
