چکیده:
اسلام برحسب سنوات به شیوه سالشمار تنظیم شده ولی ابن اثیر مطالب را به گونهای بیان کرده که نقص مهم داین شیوه تاریخنگاری را به حد اقل رسانیده است.منبع اصلی ابن اثیر تا اواخر قرن سوم تاریخ طبری بوده،اما روش او را در ذکر روایات مختلف دربارهء یک حادثه رعایت نکرده،بلکه کاملترین روایات را انتخاب کرده یا روایتی را که به نظر او درستتر بوده است.در پایان،مقاله به مقایسه روش تاریخنگاری طبری و ابن اثیر میپردازد که دارای حائز اهمیت میباشد.این مقاله درصدد بررسی روش تاریخنگاری دو تن از مورخان بزرگ جهان اسلام میباشد که در تاریخ عمومی فصل جدید از تاریخنگاری را گشودند و موجب تحول بزرگی در علم تاریخ شدند.1-ابو جعفر محمد بن جریر طبری نویسندهء کتاب «تاریخ الرسل و الملوک»که لقب«التاریخ الکبیر»را به خود اختصاص داده است.تاریخ طبری مهمترین تاریخنامهء روایی است که مشتمل بر تاریخ جهان و اسلام تا آغاز قرن چهارم هجری میباشد.طبری سبک جدیدی به نام تدوین تاریخ براساس علم حدیث را پایهگذاری کرد.راه طبری در تاریخ راه محدثین در نقل حدیث است.طبری در روایت تاریخ با طرق ممکنه که در علم حدیث معمول است،نقل قول کرده است.در روجوع به تاریخ طبری باید احتیاط کرد چون طبری اسناد را کاملا ذکر کرده و لیکن سندها درا بررسی ننموده است و لذا از اشخاص ضعیف هم در تاریخ طبری حدیث نقل شده که خود محقق باید به بررسی آنها بپردازد.2-عز الدین ابو الحسن علی بن محمد معروف به«ابن اثیر»نویسنده کتاب«الکامل فی التاریخ».تاریخ ابن اثیر یکی از مشهورترین و رایجترین تاریخنامههای عمومی است که بخش اعظم آن در تاریخ اسلام از آغاز تا سال 628 هـ ق.میباشد.هدف ابن اثیر از تألیف این کتاب،تدوین تاریخی جامع دربارهء اخبار و احوال بشر،بویژه تاریخ اسلام بوده تا پژووهشگران از مراجعه به کتابهای متعدد بینیاز شوند.تاریخ الکامل در ذکر تاریخ
خلاصه ماشینی:
"1 در تاریخنگاری اسلامی روشها و شیوههای مختلفی مانند:روشروایی،روش ترکیبی و روش تحلیلی،وجود دارد و هر یک ا مورخان صاحب شیوهء خاصی میباشند،همچنین تاریخنگاری انواع مختلفی دارد که مهمترین انواع تاریخنگاری عبارتند از:1-سیر و مغازی؛مانند«کتاب المبتدأ و المبعث و المغازی»از محمد بن اسحاق بن یسار(58-151 هـ ق)معروف به سیرهء ابن اسحاق که متن تهذیبشدهء آن به دست ابن هشام بهنام،«سیره رسول الله» شهرت بسیار یافته است و کتاب«المغازی» از محمد بن واحد معروف به واحدی(702 هـ)و سایر کتب سیره 2-مقاتل و فتن و حروب؛مانند«مقتل الحسین»که به لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف اخباری مشهور سدهء دوم نسبت داده شده است و«وقعه صفین»نوشتهء نصر بن مزاحم منقری(212 هـ)و«مقاتل الطالبین»نوشتهء علی بن حسین معروف به ابو الفرج اصفهانی 3-خراج و فتوح؛مانند«کتاب الخراج»از قاضی ابو یوسف یعقوب بن ابراهیم(281 هـ)و «فتوح البلدان»از احمد بن یحیی بلادزی (972 هـ)و«الفتوح»نوشته ابو محمد بن اعثم کوفی(نیمهء اول قرن چهارم هجری)4- تواریخ دودمانی و تکنگاری دربارهء -------------- (1)-زکار،سهیل،مقدمه بر المغازی زهری،ص 91.
2ابن حجر عسقلانی دربارهء الکامل مینویسد:«تاریخ الکامل نسبت به سایر تاریخها بهترین تاریخ است و حوادث و وقایع تاریخی را به صورت روشن و آشکار بیان میکند و یکی از امتیازات این تاریخ (به تصویر صفحه مراجعه شود) (2)-ص 25 تاریخ این است که مولف آن در غالب حوادث مستقیما حضور داشته و بدون واسطه مطلب را نوشته و مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است».
5-ابن اثیر اگرچه در نوشتن هفت مجلد اول کتاب خود،مطالب ابو جعفر طبری را مبنای کار خود قرار داده است، لیکن این امر مانع از آن نیست که از منابع دیگری مانند:ابن کلبی،مبرد،بلاذری و مسعودی استفاده نکند و آنچه را که طبری (3)-تاریخ طبری ج 1 ص 25."