چکیده:
چکیده نظریۀ اقتصادی کلاسیک بیشتر تمایل داشت ادم اسمیت را اقتصاددانی بداند که نیمنگاهی به فلسفۀ اخلاق داشت، نه یک فیلسوف اخلاق جدی با دغدغههای سترگ اخلاقی. به همین دلیل، ثروت ملل ادم اسمیت غالبا اثری کاملا جدا از اثر اخلاقی او ـنظریهای دربارۀ عواطف اخلاقیـ دانسته شد و بیش از آن قدر دید. این در حالی است که اسمیت اقتصاد و اخلاق را مکمل هم و این دو اثر را مرتبط به هم میدانست. او پیش از آنکه دربارۀ اقتصاد بنویسد، دربارۀ فلسفۀ اخلاق نوشت و بیش از آنکه اقتصاددان باشد، فیلسوف اخلاق بود. اسمیت، که غالبا پدرخواندۀ «سرمایهداری» دانسته میشود، ضمن ارائۀ اصول کلی آن، بسیاری از آفاتش را پیشبینی کرد. از میان آفاتی که وی برای «سرمایهداری» برشمرد، میتوان به «دستمزدهای حداقلی»، «بهرهکشی از نیروی کار در مستعمرهها»، «ازخودبیگانگی ناشی از تقسیم کار»، «ازبینرفتن مهارتهای فرد» و «کاهش استعدادهای انسانی کارگران» اشاره کرد. او کوشید با ارائۀ تمهیداتی اخلاقی مانند تأکید بر «همدلی»، «عدالت در افزایش سطح دستمزد کارگران» و «برخورداری از فرصت برابر برای رقابت در اقتصاد»، از پیدایش آن آفات جلوگیری کند؛ اما خوانش یکسویۀ نظریۀ اقتصادی کلاسیک از پازل هنجاری اسمیت و بیتوجهی به تمهیدات اخلاقی او در ثروت ملل و نظریهای دربارۀ عواطف اخلاقی، باعث شد بسیاری از پیشبینیهای اسمیت دربارۀ آفات «سرمایهداری» بهوقوع پیوندند. این مقاله بر آن است با تکیه بر اندیشههای اخلاقی ادم اسمیت و بر اساس «الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت»، خوانشی جدید از «سرمایهداری» ارائه کند که بتوان از آن بهعنوان راهکاری برای تحقق «حماسۀ اقتصادی» و پیشبرد «تولید ملی» استفاده کرد.
خلاصه ماشینی:
این مقاله بر آن است با تکیه بر اندیشه های اخلاقی ادم اسمیت و بر اساس «الگـوی اسـلامی ـ ایرانـی پیشـرفت »، خوانشی جدید از «سرمایه داری » ارائه کند که بتوان از آن به عنوان راهکـاری بـرای تحقق «حماسة اقتصادی » و پیشبرد «تولید ملی » استفاده کرد.
او «همدلی » را فضیلتی پراگماتیک می داند که بر مبنای آن فاعل همـواره بـا تردید از خود می پرسد: «چگونه می توانم زندگی را قابل تحمل تر کنم ؟» «یک لحظة بسـیار حساس در همدلی وجود دارد که در آن شخص از خود مـی پرسـد حـال کـه مـن دقیقـا پژوهش نامة علم و دین ، سال سوم ، شمارة اول ، بهار و تابستان ١٣٩١ می دانم که او در چه موقعیتی بود و با چه چیزهایی روبه رو شده است ، اگر جای او بـودم چه می کردم ؟» (١٣:Ibid) اما، اسمیت از این هم پا پیش تر می گذارد.
اسمیت در TMS، دربارة وقوع این شکاف اجتمـاعی هشـدار مـی دهـد و خاطرنشان می کند که آدمیان موجوداتی اجتماعی اند و آدمی برای پرورش یک فرد باید همة پژوهش نامة علم و دین ، سال سوم ، شمارة اول ، بهار و تابستان ١٣٩١ افراد را پرورش دهد.
برای انجام ایـن کـار بایـد TMS و WN را مکمـل پژوهش نامة علم و دین ، سال سوم ، شمارة اول ، بهار و تابستان ١٣٩١ یکدیگر دانست (نه جدا از هم ) و لب لباب و جان کلام موج جدید احیای اسمیت ، تأکیـد بر همین نکتة بسیار مهم و تحقق آن مستلزم انجام پژوهش های میـان رشـته ای ، بـه ویـژه در گروه های فلسفه ، اقتصاد و علوم سیاسی است .