چکیده:
شاه جهان در جنوب زون ساختاری کپه داغ و در یال شرقی رشته کوه آلاداغ در عرض جغرافیایی ˚37 تا´25˚37 شمالی و طول جغرافیایی´30˚57 تا ´30˚58 شرقی در شمال شرقی ایران واقع شده است. به لحاظ زمین شناسی و تکتونیک، این منطقه نسبتا جوان بوده و عوامل ژئومورفولوژی و هیدرولوژی از توان بالایی برای دستکاری ارتفاعات برخوردارند. رودخانههای تقریبا موازی و نسبتا متراکم با فواصل یکسان توانستهاند ناهمواریهای منطقه را بر هم زده و برای رسیدن به زهکش اصلی خود (رودخانه اترک) انواع سازندها و ساختمانهای تکتونیکی و ساختارهای گوناگون را قطع نمودهاند. هدف این تحقیق، شناسایی همه جانبه عوامل و فرایندهایی است که موجب ایجاد شبکههای هیدروگرافی انطباق یافته و انطیاق نیافته با ساختمان زمین شناسی و لیتولوژیکی منطقه مورد مطالعه گردیدهاند. برای انجام این تحقیق از نقشههای زمین شناسی، توپوگرافی، عکسهای هوایی، تصاویر ماهوارهای و همچنین، مشاهدات میدانی استفاده شده است. نتایج به دست آمده پس از بررسی عوامل مؤثر بر شکلگیری انطباق و عدم انطباق، نشان میدهد که حدود 11/1554 کیلومتر (56/78 درصد) شبکه آبها دارای انطباق ساختمانی، 4/345 کیلومتر (46/17) دارای عدم انطباق ساختمانی، 49/30 کیلومتر (54 /1 درصد) انطباق لیتولوژیکی و 15/48 کیلومتر ( 43/2 درصد) عدم انطباق لیتولوژیکی، 65/223 کیلومتر(46/98درصد) انطباق یافته گسلی (تکتونیک) و 40/30 کیلومتر (54/1 درصد) عدم انطباق با ساختمان تکتونیکی هستند. همچنین طول آبراههها، پهنای درهها و ضریب انحنای ماندری و وسعت اراضی زیر کشت در پایین دست شبکههای انطباق یافته بیشتر از شبکههای انطباق نیافته بوده، در حالی که از نظر عمق، شبکههای انطباق نیافته نسبت به شبکههای انطباق یافته از عمق بیشتری (32/1 برابر) برخوردارند.
خلاصه ماشینی:
"(ابرلندر،2001) 5 معتقد است شبکه هیدروگرافی چنانچه در مسیر و میل ساختمانی (مسیر شیب لایهها، جنس نرم و سست، جهت حرکت در میل تاقدیس و ناودیس و ساختار ساختمانی) باشد، میتوان گفت که شرایط طبیعی برای شبکههای هیدروگرافی وجود داشته و حالت انطباق را به خود میگیرد و سبب تشکیل اشکال خاصی که در ناهمواریها به نام «رو» یا «روز» و یا درههای یالی (تاقدیسی) نام دارند؛ شده است و چنانچه خلاف میل ساختمانی (عمود بر محور چینها، گسلها و درز و شکاف و...
جدول (2) انطباق و عدم انطباق گسلی شبکههای هیدرولوژی نام گسل طول انطباق نیافته به کیلومتر طول انطباق یافته به کیلومتر روند کسل طول کیلومتر) نوع گسل نام حوضه ردیف اسفیدان 19/06 34/83 شرقی - غربی 26/8 راندگی - امتداد لغز - فرعی اسفیدان 1 حسین آباد - زوارم - توده 11/34 83/52 شمال شرق - جنوب غرب 79/76 راندگی - امتداد لغز - فرعی زوارم 2 گلیان --- 96/15 شرقی - غربی 130/16 راندگی - امتداد لغز - فرعی گلیان 3 --- --- 9/15 شرقی - غربی 32/54 پوشیده فاروج 4 --- 30/4 223/65 --- 269/26 جمع جدول (3): فاصله گسلها از شبکههای هیدروگرافی میزان فاصله گسل از شبکهای انطباق یافته به متر درصد میزان فاصله گسل از شبکههای انطباق نیافته به متر درصد 1000-0 72 500-0 78 1500-1000 23 1000-500 22 >1500 5 >1000 0 پس از بررسی کلیه شبکههای هیدروگرافی دامنه شمالی نسبت به گسلهای منطقه و میزان فاصله آنها از گسلها نتیجه گرفته میشود که بیشترین شبکههای انطباق یافته ساختمانی در فاصله 0-1000 متر بوده که حدود( 72 درصد) از کل آبراهههای انطباق یافته را شامل میشود و 78 درصد شبکههای انطباق نیافته در فاصله 500-0 متری گسلها قرار گرفتهاند."