چکیده:
فعالیت اسماعیلیان نزاری در ایران با قیام حسن صباح و فتح الموت آغاز گردید. در
زمان حسن بن محمد معروف به حسن بن محمد معروف به حسن علی ذکره السلام(چهارمین امام
نزاری)با اعلام نظریه قیامت از سوی او تحولی بزرگ در عقاید و تاریخ اسماعیلیه بوجود
آورد. او با ارائه این نظریه اعلام نمود.قیامت آغاز و شریعت باطل شده است.او معتقد
بود زمان مرزی ندارد و رستاخیز را باید از راه تفکر براساس مشاهده دریافت کرد و از
آنجا که بار طاعت‌ها در بهشت از دوش مردم برداشته می‌شود عمل به فرایض دیگر الزامی
ندارد.حسن دوم یکسال و نیم پس از عید قیامت به قتل رسید.پس از او نور الدین محمد
دوم و پس از وی حسن سوم مشهور به جلال الدین حسن نو مسلمان جانشین وی گردید.او با
خطا دانستن اندیشه‌های پدر به افکار عقاید آباء و اجداد خویش پرداخت و با پشت کردن
به اعتقادات اسماعیلی به مذهب تسنن درآمد.در این مقاله برآنیم علل و انگیزه‌ها و
چگونگی این اقدام را از سوی جلال الدین حسن نومسلمان تحولات جامعه اسماعیلی در زمان
جانشین وی علاء الدین محمد مورد بررسی قرار دهیم.اسماعیلیان گروهی از شیعیان به‌شمار می‌روند که پس از امام
صادق(ع)فرزندش اسماعیل، را جانشین ایشان می‌دانند.آنان با تشکیل دولت فاطمی توسط
عبید الله مهدی در مصر قدرتی فراوان یافتند اما این قدرت در زمان المستنصر با
لله(78-427) ه ق خلیفه فاطمی دچار نفرق گردید و به دو شعبه مستعلویه و نزاریه
تقسیم شد.
خلاصه ماشینی:
"پس از گذشت چندی جلال الدین حسن در ادامه تلاش‌های خویش در آشتی ما دنیای اهل سنت به تعبیر سیاست اسماعیلیان در برخورد با خوارزمشاهیان پرداخت چنانکه نه تنها اقدام به حذف نام سلطان از خطبه نمود بلکه به منظور وارد آوردن ضربات بیشتری بر دستگاه حکومت خوارزمشاه به حمایت و پشتیبانی اتابک اوزبک در مقابله و رویارویی با حاکم منصوب شده او بر عراق عجم پرداخت و از طرق مختلف موجبات آزار و دشمنی با او را فراهم آورد.
مطلب دیگری که در رد این نظریه می‌توان مطرح نمود آن است مخالفت جلال الدین حسن با رویه آباء و اجدادی خویش و اظهار مسلمانی در زمان حیات پدرش، به قدری صریح و واضح است که خلیفه عباسی و نیز دیگر ملوک همجوار او، بدون (1)-لوئیس برنارد، فدائیان اسماعیلی، ترجمه فریدون بدره‌أی(تهران، فرهنگ ایران، 1341 ه ق)ص 118.
دلایل ایجاد ارتباط از سوی جلال الدین با دنیای اسلام: الف:خلیفه عباسی: پیوند با دستگاه خلافت عباسی و ایجاد دوستی و ارتباط نزدیک با خلیفه سبب می‌گردید که جهان اسلام دیگر به اسماعیلیان به چشم بیگانه، الحادی، ضاله و از این قبیل ننگرد و دیگر آن‌که در مقابل دشمن خطرناکی چون خوارزمشاه که دراین هنگام عامل تهدید بزرگی برای جامعه اسماعیلی به‌شمار می‌رفت خصوصا بعد از ماجرای حج مادر جلال الدین که طی آن خلیفه عباسی علم و کاروان اسماعیلیله را بر خوارزمشاهیان مقدم داشت، خلیفه عباسی می‌توانست پشتیبان و حامی قدرتمندی برای او محسوب گردد."
(
, 
, 
)
