چکیده:
کتاب الکافی در دورههای مختلف و قرون متمادی به عنوان برجستهترین اثر حدیثی شیعه شمرده شده است. این کتاب، حاصل تلاش علمی کلینی و استفاده از مهمترین حوزههای حدیثی عصر اوست. ری، قم، بغداد و کوفه مهمترین حوزههای علمی شیعه در دوران کلینی بودند که وی از آثار حدیثی آنها بهره برده است. برخی از مستشرقان کتاب الکافی را متأثر از عقلگرایی معتزله بغداد دانسته و معتقدند کلینی دیدگاه نصگرایی حوزه قم را در کنار عقلگرایی حوزه بغداد کمرنگ ارائه کرده است. پیش فرض این نظریه، تألیف الکافی در حوزه حدیثی بغداد است. این پژوهش نشان میدهد که الکافی در بغداد نگارش نیافته و بر خلاف دیدگاه مستشرقان، الکافی نماد علمی حوزه قم به شمار میرود و قم، نصگرای بدون عقل نبوده است؛ بلکه نگاه حوزه حدیثی قم در آن زمان نقل همراه با عقل است.
خلاصه ماشینی:
این پژوهش نشان میدهد که الکافی در بغداد نگارش نیافته و بر خلاف دیدگاه مستشرقان، الکافی نماد علمی حوزه قم به شمار میرود و قم، نصگرای بدون عقل نبوده است؛ بلکه نگاه حوزه حدیثی قم در آن زمان نقل همراه با عقل است .
مشایخ کلینی، حوزه حدیثی قم، حوزهها و مکاتب حدیثی، نصگرایی قم، عقلگرایی بغداد درآمد کتاب الکافی نگاشته محمد بن یعقوب کلینی است.
وی اکثر روایات کتاب خویش را از مشایخ این حوزه دریافت کرده و الکافی نماد حدیث شیعه در قم به شمار میرود.
محمد علی امیر معزی و اندرو نیومن معتقدند کلینی برای ارائه تفکر حوزه حدیثی قم در بغداد، با پراکنده نمودن احادیثی که بر جایگاه بالای ائمه؟عهم؟ دلالت دارند، از برخورد حوزه عقلگرای بغداد با این دسته احادیث جلوگیری نمود.
1 در این نوشتار، با استناد به منابع نقلی مورد استفاده کلینی و طرق اجازه و گزارشهای کتاب الکافی، بر این نکته تأکید میشود که الکافی نماد گفتمان حدیثی قم است.
با اضافه کردن این عدد به مجموعه اسناد مشایخ قم، در حدود 14822 روایت الکافی از مشایخ قمی اخذ گردیده است که در نسبت با 18863 سند الکافی 3 5/78 درصد محتوای کتاب را در بر میگیرند.
با جمع میان این قراین و آمار مشایخ کلینی مشخص میشود که کلینی، بر خلاف دیدگاه برخی از مستشرقان از حوزه حدیثی متأثر قم بوده و الکافی نماد میراث حدیثی قم به شمار میرود.