چکیده:
یکی از ویژگیهای سکونتگاههای غیررسمی که از آن بعنوان کلید حل سایر مشکلات نام برده میشود، مساله رسمی نبودن مالکیت و نبود امنیت در سکونت است. این مقاله به بررسی نمونههایی از سکونتگاههای غیررسمی در ایران پرداخته است و هدف از آن، پی بردن به شرایط مالکیت و شرایط رسمیت سکونتگاههای غیررسمی است. مساله حاضر این است که آیا مشکل مالکیت و رسمیت در اغلب یا همه سکونتگاههای مورد مطالعه کشور حاکم است؟ هدف، فهم مشکلات پایه ای مهم و مشترک در آنها برای سیاستهای مناسب است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی بوده و در آن از روش کمی با استفاده از آمارهای رسمی، اسناد و مدارک سازمانی و طرحهای تحقیقاتی در کنار مشاهدات میدانی بهرهگیری شده است. برای بررسی موردی، حوزه کلانشهر تهران، در استان تهران و کرج در استان البرز انتخاب گردید. همانگونه که یافتهها نشان میدهد، نحوه تصرف زمین در بیشتر محلات مورد بررسی در شهرهای مورد مطالعه، بصورت قولنامهای بوده و افراد فاقد سند رسمی هستند. برای نمونه، نحوه تصرف بالاتر از 96 درصد ساکنین محلات غیررسمی کرج بصورت قولنامهای است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که مشکل مهم و مشترک در تمام سکونتگاههای غیررسمی، رسمیت نداشتن سکونت مالکیت و فقدان امنیت در سکونت است. بنابراین، تدوین و اجرای سیاستها و قوانینی برای حل این مشکل، از ابتداییترین و اساسی ترین اقدامات برای ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی است.
خلاصه ماشینی:
"/ شکل 1- نقشه موقعیت نسیمشهر، گلستان، اسلامشهر در استان تهران و کرج در استان البرز مأخذ: Google Earth / نمودار 2- نحوه تصرف زمین و ملک به تفکیک محلات مورد بررسی در شهر کرج منبع: برداشت میدانی نحوه تصرف زمین و وضعیت مالکیت نحوه تصرف زمین از متغیرهای تاثیرگذار بر کیفیت مسکن و محیط مسکونی است.
/ نمودار 3- وضعیت مالکیت زمین و واحدهای مسکونی به تفکیک محلات هدف شهر کرج منبع: برداشت میدانی در مورد بررسی ای که درباره سکونتگاههای غیررسمی در اسلامشهر صورت گرفته است، بر اساس سرشماری سال 1385 تعداد واحدهای مسکونی این محله 5338 واحد است که وضعیت مالکیت واحدهای مسکونی بر اساس یافتههای حاصله از پرسشنامه و بررسیهای میدانی، به شرحی است که در نمودار شماره 4 میآید.
/ نمودار 4- وضعیت کلی مالکیت زمین و واحدهای مسکونی بر اساس رسمی/غیررسمی بودن در میانآباد اسلامشهر(درصد) منبع: برداشت میدانی در این خصوص از کل جامعه مورد بررسی، 11 درصد به صورت مستأجر رهنی، 18 درصد مستأجر رهنی ـ اجارهای و 21 درصد بصورت قولنامهای مالک واحد خود هستند.
/ نمودار 6- نحوه تامین زمین و مسکن طی مراحل رشد سکونتگاههای غیررسمی در گلستان، نسیم شهر و اسلامشهر منبع: شیخی، 1381: 40 با توجه به دادههای موجود و اطلاعاتی که در مورد سکونتگاههای غیررسمی موردنظر در حوزه کلانشهر تهران وجود دارد، میتوان دریافت که سکونتگاههای غیررسمی این حوزه با مشکل امنیت اقامت روبرو هستند و غیررسمی بودن مالکیت، مشکل عمده افراد است."