گونه شناسی مدعیان دروغین مهدویت مقاله

هرچند هنوز زوایا و ابعاد بسیاری از پدیده مدعیان دروغین مهدویت ناگفته یا نامکشوف مانده، اما _ برخلاف گذشته _ اکنون داده‌های علمی درخور توجهی درباره این موضوع در دسترس است. گفتنی است مدعیان دروغین مهدویت با وجود همانندی و همسویی بیشتر مصادیق آن در گستره تاریخ اسلام، در ذات خود یکی نیستند؛ بلکه به لحاظ ماهوی و نیز لحاظ جانبی، طیفی از ادعاهای متفاوت را تشکیل می‌دهند. این نوشتار خواهد کوشید ضمن ارائه تنوعات مدعیان دروغین، اصالت اندیشه مهدویت را در پرتو آن‌ آشکار سازد.این مقاله، با روشی توصیفی _ تحلیلی می‌کوشد داده‌های لازم را از منابع گوناگون جمع‌آوری کند. نتایج به دست آمده از تحلیل و ترکیب این داده‌ها نشان می‌دهد مدعیان دروغین مهدویت بسته به ملاحظاتی چند، به انواعی تقسیم می‌شوند که این ملاحظات عبارت‌اند از: نوع ادعا، ماهیت ادعا، مقطع تاریخی طرح ادعا، مذهب مدعی، سرانجام ادعا، شخص ادعاکننده و دامنه جغرافیایی یا جمعیتی ادعا.بی‌گمان موارد پیش رو، همه انواع موجود و صور محتمل در مدعیان دروغین نیست؛ بلکه با مطالعه و تأمل بیشتر در این موضوع و با ملاحظات مختلف، می‌توان به تنوعات بیشتری دست یافت یا فرض‌های قابل مطالعه بیشتری در آن اندیشید.

Despite still untold angles and dimensions of the phenomenon of false claims of Messianism that have remained undiscovered ، there is considerable scientific data available now on the subject unlike the past. It is noteworthy that the false messianic claimants themselves are not the same in the substance despite being much more in line with a similar range of issues in the history of Islam. This paper also attempts to offer a variety of false claims ، in light of messianic thinking reveal originality . This paper describes a method of analysis، which is based on data collected from various sources is necessary . The results of the analysis and synthesis of data shows the false messianic claimants ، depending on several considerations ، are divided according to the following types : type the claim ، the nature of the claims ، the historical era of the claims، religion of the claimant ، personality of the claimant، the outcome of the claim and the geographic or demographic extent of the person who claimed. Undoubtedly، the said cases does not include all possible types and forms of false claims، but the study and further reflection on this subject having the various considerations ، we can achieve more diversity in the claims or reach assumptions that can be further studied .

"1 برای نمونه، آن‌چه از ظاهر برخی ابیات مولوی دربارۀ مهدویت برمی‌آید 2 این‌است که ولی هر زمانه پیشوای زند‌ه‌ای است که می‌تواند از نسل علی( یا عمر یا از اقوام و ملل دیگر باشد و منظور از «مهدی و هادی» نیز شخصی دارای صفت هدایت‌شدگی و هدایت‌گری است که به عنوان دو صفت عام‌اند، نه به صورت لقب خاص؛ 3 یعنی قطب و ولی هر زمانه، از جانب حق هدایت یافته و خود هدایت کنندۀ دیگران است (زمانی، 1382: دفتر دوم، 229). گونا‌گونی مدعیان دروغین براساس مذهب مدعی همگرایی اهل‌سنت و شیعه در موضوع مهدویت فراوان است و شاید برای برخی که موعودباوری در اسلام را از این دیدگاه ننگریسته‌اند، باور کردنی نباشد که میان این دو فرقه در موضوع مهدویت، این اندازه وحدت‌نظر وجود داشته باشد (اکبرنژاد، 1386: 107). سران این فرقه پس از شهادت امام کاظم( به دلایلی که از جملۀ آن‌ها سوء استفاده‌های مالی بود، امامت حضرت رضا( را نپذیرفتند و ادعا کردند موسی بن با مطالعه کتب فرقه‌شناسی به‌ویژه فرهنگ‌نامه‌های فرقه، می‌توان ملاحظه کرد که این اصطلاح از جهت تاریخی به برخی از دیگر فرق اسلامی از جمله «واقفیه جهمیه» که دربارۀ مخلوق یا غیرمخلوق بودن خدا و «واقفه خارجیه» که دربارۀ سرنوشت مرتکب کبیره و نیز واقفه معتزله که دربارۀ خلق قرآن بی‌طرف مانده بودند و نظریه خاصی را برانداز نکرده بودند اطلاق شده است."