چکیده:
انسان وقتی پیامی از منبعی دریافت میکند، برای پذیرش آن باید پیام را ارزیابی کند. او برای ارزیابی پیام، اصولی را به کار میگیرد. این اصول در علم ارتباطات با نام «اصول تجزیه و تحلیل پیام» مطرح است. قرآن، مجموعهای از پیامهای الهی برای انسان است. این پیامها، قابلیت ارزیابی دارد. برای ارزیابی آنها، از گذشته، اصولی با نام «مقدمات تفسیر» به وجود آمده و به کار رفته است. این اصول ابزاری است که در خدمت قرآن قرار گرفته تا پیامهای آن بهتر درک شوند.
علم ارتباطات و روان شناسی اجتماعی، دو علم ابزاری در خدمت قرآن هستند تا کتاب الهی بهتر درک شود. این علوم برای تجزیه و تحلیل پیامها اصولی را در نظر میگیرند. این اصول عبارت از «اهداف پیام، زمینه و بافت، اقناع گران و ساختار اجرایی آن، مخاطب هدف و فنون تاثیر گذاری و واکنش مخاطبان» هستند. با تحقیق و بررسی موضوع تاثیرگذاری در دو علم مورد اشاره، اصولی استنباط و استخراج میشود که برای تجزیه و تحلیل پیامهای قرآن هم میتواند به کار گرفته شود. در این پژوهش با مورد مطالعه قرار دادن این اصول و تطبیق آنها با پیامهای قرآن، یک روش جدید برای تجزیه و تحلیل این پیامها عرضه میشود. این پژوهش به دنبال معرفی این روش جدید در فهم پیامهای قرآن است.
خلاصه ماشینی:
"فعالیت اقناعی قرآن در قالب ارائه و ارسال پیام، یک فعالیت حساب شده و نظاممند برای ایجاد و یا دست کاری شناخت مخاطبان و یا تحریک عواطف آنها و یا جهت دادن به رفتار آنان است.
با یک مرور اجمالی در مجموعه پیامهای قرآن که در قالب آیات و سورهها ارائه شده است میتوان به این نکته پی برد که پیام رسانان الهی با ارائه این پیامها به دنبال تأثیر گذاشتن بر مخاطبان خود هستند تا آنها ارزشها، هنجارها و نگرشهای خاص الهی را که عبارت از «توحید، نبوت، معاد» هستند، به عنوان اصول اساسی دین الهی، پذیرفته و رفتارهای متناسب با این ارزشها را انجام دهند.
پیامهایی که به وسیله حضرت نوح، هود، لوط، صالح و حضرت محمد «ص» بیان و ارائه شده است، برای مخاطبان آن سودمند بوده و آنها از آثار این پیامها بهرهامند شده و سود بردهاند و برای پیامبران هیچ منفعتی نداشته است: «یا قوم لا أسألکم علیه أجرا إن أجری إلا علی الذی فطرنی أفلا تعقلون» (هود: 51).
هر یک از این پیامها میتواند مخاطب هدف خاص خود را داشته باشد، به طور مثال وقتی که همه مردم مورد خطاب بوده و مخاطب هدف، عوام باشند از الفاظ خاصی مانند «یا ایها الناس» که حدود بیست بار در قرآن آمده است و پیامی درباره «تقوای الهی و قیامت، پیامبر، نیاز انسان به خدا و...
چون این پیامها، با باورهای فطری و تمایلات وجودی مخاطبان هماهنگ است و پیام رسانان هم بر اساس دانش و آگاهی که از انسان و گرایشهای او و همچنین نیازها و ساز و کار فیزیکی و روانی او دارند، پیامهایشان را متناسب با وضعیت او، ارائه میدهند تا مورد پذیرش قرار گیرد» (آذربایجانی، 1387)."