چکیده:
با برپایی سلسله صفویه، شیعیان فرصتی پیدا کردند تا عقاید دینی خود را آشکارا ابراز کنند و آثار فرهنگی، هنری جدیدی در این جهت شکل پیدا کرد. سنگاب یکی از این آثار است که اولین بار دوران صفویه در مساجد و معابر قرار گرفت و به نمادی از عقاید شیعه و یادآوری واقعه کربلا بدل شد. سنگاب قدح بزرگ و سنگی است که از آن آب می نوشیدند. این مقاله به بررسی تزیینات سنگاب های اصفهان ـ مرکز حکومت صفویه می پردازد. در این مطالعه با روش تحلیلی و توصیفی به بررسی اسناد به دست آمده از مطالعه میدانی بر سنگاب های به جامانده در مرکز اصفهان و اسناد کتابخانه پرداخته می شود. از فرضیات این مطالعه ارتباط عقاید شیعه با نقوش و تزیینات روی سنگاب هاست. تزیینات این نمونه ها نشانگر جهت گیری به سمت هنری مقدس و با اهداف اعتقادی است که سنگاب را به اثری متجلی از علاقه و اعتقادات شیعه بدل کرده است. آنچه موضوع این مقاله قرار گرفته است بررسی سنگاب های اصفهان در دوره صفویه و قاجاریه با توجه به فرهنگ عاشورایی است. دولت صفویه تشیع را مذهب رسمی کشور اعلام کرد و در پی آن به حوادث عاشورا اهمیت داد. تاثیرات مذهب تشیع و فرهنگ عاشورا را در جای جای دولت صفویه و در اصفهان مهم ترین پایتخت صفویان می توان مشاهده کرد. یکی از نمونه های آن قرار دادن سنگاب در مساجد و معابر است که با برخی هنرهای ریشه دار در فرهنگ اسلامی به ویژه با شعر و خوشنویسی و حجاری عجین است. این پژوهش به بررسی54 سنگاب موجود در اصفهان می پردازد که 39 عدد آن دارای کتیبه یا نقش بر بدنه هستند، تعداد زیادی از آنها نیز از دوره قاجاریه به جا مانده است.
خلاصه ماشینی:
"رواج تشیع در ایران و عمومیت پیدا کردن عزاداری سالار شهیدان، همچنین تکرار مداوم وقایع تاریخی کربلا و ماجرای شهادت حضرت ابوالفضل عباس)ع( که در آن واقعه جان خود را در راه رساندن آب به تشنگان کربلا از دست دادند، سبب شده که آب 33 Vol. 10/No. 27/Winter 2014/Sangabs (Lavers) of Isfahan, The sacred Shia art/25-36 The Scientific Journal of NAZAR research center (Nrc) for Art, Architecture & Urbanism ............................................................
شعر دینی و هدفدار مدیحه یا مرثیه، بی شک هنر مقدسی است که پیامبر )ص( و ائمه )ع( به آن توجه داشته شاعران را بدان تشویق 31 Vol. 10/No. 27/Winter 2014/Sangabs (Lavers) of Isfahan, The sacred Shia art/25-36 The Scientific Journal of NAZAR research center (Nrc) for Art, Architecture & Urbanism ............................................................
کرد وقف شاه مظلومان حسین ابن علی هر که نوشد آب گوید لعن بر ابن زیاد شد تمام این جام در عصر شه ایران صفی کتیبه سنگاب ایوان جنوبی )صاحب( مسجد جامع نیز به خط ثلث و نسخ است که بر بالای آن کتیب صلوات بر چهارده معصوم به خط ۀثلث برجسته نگاشته شده است )دادمهر، 1378: 126(؛ )تصویر2(.
در برخی سنگابها نوشته فقط اشاره به نیت واقف و نام او دارد مانند : سنگاب دالان مشرف به حیاط گوش جنوب غربی مسجد جامع ۀ عباسی )امام یا شاه(، که وقفنامچ آن به خط نستعلیق برجسته به ۀ شرح زیر است : وقف حضرت امام حسین کرد این حوض را هر که طمع کند به لعنت خدا گرفتار شود )تصویر 3(."