رویکردی انتقادی به حقوق بشر بین الملل در پرتو نظریه ی عدالت جهانی جان رالز مقاله

مقاله ی حاضر با این پیش فرض که صرف بیان ادعایی ذیل عنوان «حق» در اسناد بین المللی، دلیلی بر موجه بودن ادعای مذکور نیست، در پرتو نظریه ی عدالت جهانی رالز، به ارائه ی رویکرد موجه به حق های مندرج در اسناد بین المللی می پردازد. پرسش پژوهش حاضر این است که «کدام یک از ادعاهای مذکور در اسناد بین المللی به عنوان حق واقعی بشر موجه است» و تلاش نویسنده بر تفکیک حق های واقعی از ادعاهای ناموجه در قالب مفهوم حق است. پاسخ به سوال مذکور نیازمند فهم ویژگی های حقوق واقعی بشر و تعیین معیارهایی برای تشخیص آن است. این معیارها عبارتند از: ضروری بودن، جهانی بودن و حداقلی بودن. نتیجه آن که، برخی از حق های ادعایی در اسناد بین المللی، موجه و قابل دفاع نیستند، بلکه مطلوباتی هستند که با توجه به آموزه های جامع، در هر جامعه مورد قبول اعضا بوده و طبق برداشت مشترک آن ها از عدالت، قابل طرح و پی گیری است. در پایان نیز به ضرورت ایجاد معیارهای شکلی و ماهوی بین المللی برای به کارگیری مفهوم حقوق بشر و پیامدهای منفی «تورم حق ها» اشاره خواهد شد

با این حال گفتنی است حق ، بخش محدودی از سرزمین عدالت را اشغال می کند )راسخ ، ١٣٨٤: ١٢( و عدالت ، به مثابه اساسی ترین مفهوم در فلســفه ی سیاسی و حقوق ، شــمار دیگری از ارزش ها و آرمان های انسانی و ضرورت هــای زندگی جمعی را نیز در بر می گیرد و تــلاش دارد میان آن ها تعادل ایجاد کند )بشیریه ، ١٣٨٣: ٧(. البته رالز، اصول قانون ملل را سیاست خارجی مردم آزادی خواه معقول می داند و کتاب خود را ادامه ی نظریه ی عدالــت )١٩٧١( معرفی می کند؛ به این صورت که مردم آزادی خواه ، پس از توافق بر ســر اصول عدالت )دو اصل عدالتی که در کتاب نظریه ی عدالت آمده است ( برای جامعه ی خود، وارد وضعیت نخستین دیگری می شوند. معیار دوم خود از سه جزء تشکیل می شود: ١- جامعه ی سلســله مراتبی شــرافتمند در بر دارنده ی اصل عدالت به مثابه خیر عمومی ١ به روایت ، خودش اســت ، ولی در این روایت حقوق بشر را برای همه ی مردم جامعه تضمین می کند؛ ٢- در این جوامع برابری ارزشی کامل شهروندان وجود ندارد، ولی انسان ها به ِ ِ مثابه افرادی شــرافتمند، عقلانی ، مسؤول و واجد قدرت مشارکت در زندگی سیاسی ِ شناخته می شوند )٦٦-٦٥ :Ibid(؛ ٣- قضــات و دیگر مقامات رســمی باید صادقانه بــه اداره ی نظام حقوقی بر اساس مفهوم عدالت به مثابه خیر عمومی اعتقاد داشته باشند. ,. “Conjuring up New Human Rights: A proposal for Quality Control”, American Society of International Law, Vol. 73, No. 3, 1984. “International Human Rights and Humanitarian Law: Treaties, Cases, and Analysis” New York : Cambridge University Press.